Gwara łowiecka

Nasz język łowiecki jest niewątpliwe najbogatszym, najbarwniejszym i najdawniejszym językiem środowiskowym. Dawni łowcy, nasi praojcowie, stworzyli dla swoich potrzeb wiele określeń i nazw, często niezrozumiałych dla postronnych, nie parających się łowiectwem. Wiadomo że nasz język łowiecki wywarł duży wpływ na język potoczny i zawiera niemało prasłów słowiańskich.
Polski język łowiecki przechodził swe koleje jak wszystko na tym świecie. Był wielce szanowany na dworach królewskich, a także przez możnowładców i szlachtę.(…) Za przewinienia językowe wymierzano dotkliwą karę (…), kładziono delikwenta na ubitej zwierzynie i chłostano go rzemieniem służącym do łączenia psów w pary. Toteż nikt nie chciał narazić się na tak hańbiącą procedurę i pośmiewisko współtowarzyszy łowów.(…) Tragedia rozbiorów zaciążyła fatalnie na losach naszego języka łowieckiego. Spowodowała jego barbaryzacje i zachwaszczenie mnóstwem germanizmów, jak np.: „sztreka” zamiast „pokot”, „sztrajfą polować” zamiast „ławą” , „raubszyc” zamiast „kłusownik”, „hochsztand” zamiast „ambona”. (…) Byliśmy więc na najlepszej drodze do zaprzepaszczenia polskiego języka łowieckiego i jedynie zdecydowane działanie mogło go uratować. Zdawali sobie dobrze z tego sprawę nasi czołowi myśliwi, organizacje, prasa łowiecka i tradycjonaliści.

(…) Współcześnie, nasze władze łowieckie zdecydowanie uznają potrzebę kultywowania
i rozwijania języka łowieckiego, upatrując w nim istotny element kultury łowieckiej, stwarzający wieź między myśliwymi. Język ten, obok swojego piękna, jędrności i barwności, stwarza niepowtarzalną, wynikającą z tradycji atmosferę, która stanowi ważną część naszych obyczajów łowieckich, których przestrzeganie jest kwestią honoru świata łowieckiego.

fragmenty przedmowy do: „Polski język łowiecki”,  Stanisław Hoppe, PWRiL ,1980

Słownik gwary łowieckiej

A

  ambona  stanowisko myśliwskie zbudowane nad ziemią na słupach,czasem  na drzewie,
  anons  głos psa oznajmiający znalezienie zwierzyny,
  aportowanie  przynoszenie przez psa myśliwskiego strzelonej zwierzyny,
  automat  broń myśliwska samopowtarzalna, może być śrutowa  lub kulowa,
  awantaż  odchylenie kolby w prawo lub w lewo od osi lufy,

B

  babrzysko  miejsce kąpieli dzików i jeleni
  badylarz  samiec łosia, o porożu w formie odnóg a nie łopat (zobacz: łopatacz)
  badyle  nogi łosia, jelenia lub daniela,
  bałwanek  kukła dzikiej kaczki, puszczana na wodę wabi inne kaczki,
  baran  samiec muflona,
  barłóg  legowisko dzików lub niedźwiedzi,
  bartnik  niedźwiedź,
  basior  dorosły samiec wilka,
  basista  jeleń byk wyróżniający się grubym głosem na rykowisku
  bączek  uchwyt do mocowania paska broni myśliwskiej,
  bąkać  wydawanie głosu przez psy gończe po znalezieniu tropu,
  bekowisko  okres godowy danieli lub miejsce godów danieli,
  berło  drążek na który sadza się ptaka łowczego,
  biała stopa  teren pokryty śniegiem,
  biegi  nogi dzika,
  bielenie  zdejmowanie skóry z upolowanego zwierzęcia,
  blaski  inaczej trzeszcze – oczy zająca,
  bobki  odchody zająca
  bobrowanie  przeszukiwanie terenu przez zwierzęta,
  bok  inaczej nadlufka – broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych pionowo,
  bokobrody  kępki dłuższych włosów, wyrastające na policzkach rysia,  dzika, jenota,
  breneka  nabój kulowy do broni śrutowej,
  broda  narośl pokryta dłuższym włosem, zwisająca pod szyją łosia,
   dolna część grzywy jelenia byka,
   pęk piór na szyi głuszca,
  bródka  krótkie piórka u nasady ogona słonki, element ozdobny kapelusza myśliwskiego
  bruzda  wgłębienie na tykach poroża jeleniowatych,
  bruzda  wgłębienie w profilu gwintowania lufy,
  buchtowanie  rycie w ziemi przez dziki w poszukiwaniu żeru,
  buchtowisko  miejsce zryte przez dziki,
  bukowisko  okres godowy i miejsce godów łosi,
  bulgot  głos wydawany przez koguty cietrzewia podczas toków,
  byk  nazwa samca jelenia, daniela, łosia lub żubra
  byk stadny  jeleń byk, władający chmarą w okresie rykowiska,

C

  cap  samiec kozicy,
  cewki  nogi sarny,
  chłyst  młody jeleń byk, który w czasie rykowiska przebywa w pobliżu chmary,
   młody byk jeleń, który nie bierze udziału w rykowisku
   młody samiec jelenia, odganiany przez byka do chmary łań
  chmara  stado żubrów, jeleni, łosi, danieli,
  chorągwie  fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia w czasie wycierania,
  chrap  głos łosia byka w czasie bukowiska,
  chrapanie  głos wydawany przez słonkę w trakcie lotu godowego (ciągu),
  chrapy  nozdrza żubra, zwierzyny płowej, muflona, kozicy,
  chwost  ogon muflona lub pęk długich włosów na końcu ogona dzika
  chyb  długa i gęsta szczecina na grzbiecie dzika,
  ciąg  przelot dzikich kacze lub gęsi na wodę rano lub wieczorem,
   lot godowy słonek
  ciągnięcie  powolne poruszanie się, wędrowanie żubrów, zwierzyny płowej, muflonów,
  ciec  ucieczka piesza kuraków,
  ciecier  cietrzew kogut,
  ciecieruk  młody cietrzew kogut
  cieciorka  kura cietrzewia,
  cieczka  okres godowy lisów, wilków, borsuków, jenotów, psów,
  cieki  nogi kuraków, np. u kuropatwy
  cielę  żubr, jeleń, daniel w pierwszym roku życia,
  ciołek  roczny byczek łosia, jelenia lub daniela
  cuch  węch psa myśliwskiego,
  czarna stopa  teren pozbawiony pokrywy śnieżnej,
  czemchanie  wycieranie poroża ze scypułu,
  czochrać się  wycieranie o drzewa jeleni lub dzików,
  czternastak  jeleń byk o siedmiu odnogach na każdej tyce,
  czterodwudziestak  jeleń byk mający po dwanaście odnóg na każdej tyce,
  czuszykanie  głos wydawany przez koguta cietrzewia podczas toków,
  czyrykanie  głos wydawany przez zwołujące się kuropatwy,

D

  darniak  samiec sarny (rogacz) o wybitnie słabych parostkach i małej tuszy,
  dławienie  duszenie zwierzyny przez drapieżniki czworonożne,
  dolny wiatr  charakterystyczny sposób pracy psa myśliwskiego, z głową przy ziemi
  dołowanie  umieszczanie strzałów poniżej miejsca celowania,
  dryling  trójlufowa broń myśliwska o różnym układzie luf,
  dubeltówka  śrutowa broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych poziomo obok siebie,
  dublet  ustrzelenie dwóch sztuk zwierzyny dwoma kolejnymi strzałami,
  dwudziestak  jeleń byk o dziesięciu odnogach na jednej tyce,
  dwudziestka  myśliwska broń śrutowa kaliber 20
  dwunastak  jeleń byk o sześciu odnogach na jednej tyce,
  dwunastka  myśliwska broń śrutowa kaliber 12
  dwururka  inaczej dubeltówka,
  dyndać  o lisie, borsuku wilku lub jenocie – biec truchtem,
  dziesiątak  jeleń byk o pięciu odnogach na jednej tyce,
  dzikarz  pies myśliwski używany do polowań na dziki,
  dziwerówka  strzelba myśliwska o lufach wykonanych ze stali damasceńskiej,

E

  ekspres  łamana broń myśliwska kulowa o dwóch lufach,
  elaboracja  własnoręcznie wykonywanie śrutowej amunicji myśliwskiej,
  eżektor  wyrzutnik łusek w myśliwskiej broni łamanej,

F

  fafle  obwisłe górne wargi psa myśliwskiego – wyżła,
  fajki  kły dzika rosnące w górnej szczęce,
  farba  krew zwierzyny,
  farbowanie  krwawienie zwierzyny po strzale,
  fartuszek  pęk jasnych włosów przy sromie sarny,
  fiołek  gruczoł zapachowy u lisa, znajdujący się przy nasadzie ogona,
  fladrować  zakładać fladry,
  fladry  sznury z zamocowanymi kawałkami czerwonego płótna używane do polowań na wilki
  flagi  fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia w trakcie wycierania poroża,
  flanka  skrzydło myśliwych zagięte w kierunku miotu,
  flankować  obstawiać stanowiska na flankach,
  flinta  inne określenie strzelby myśliwskiej,
  fuzja  inne określenie strzelby myśliwskiej,

G

  gach  dorosły samiec zająca,
  gamrat  odyniec w okresie huczki,
  gawra  zimowe legowisko niedźwiedzia,
  ględzenie  głos wydawany przez łanię,
  głuszak  pisklę głuszca,
  głuszka, głuszyca  samica głuszca,
  gomółka  samiec okresowo nie posiadający poroża,
  górny wiatr  sposób pracy psa myśliwskiego, z głową uniesioną,
  grandle  szczątkowe kły w szczęce u jeleniowatych,
  grzęzy  wymiona samic łosia i jelenia,
  guzik  zwykle pierwsze poroże kozła,
  guzikarz  młody kozioł o porożu w kształcie niskich stożków, guzików,
  gwizd  ryj dzika,

H

  haki  poroże kozicy,
  huczka  okres godowy u dzików,

I

  igły  rogowe igiełki u leśnych kuraków wyrastające po bokach palców, zanikające po tokach,

J

  jasła  drabina na którą kładzie się karmę dla zwierzyny płowej,
  jaźwiec  borsuk,
  jucha  krew niedźwiedzia,

K

  kaban  duży dzik,
  kaptur  nakrycie głowy ptaka łowczego,
  karmisko  miejsce stałego dokarmiania zwierzyny,
  kęsy  zęby u drapieżników,
  kiść  zakończenie ogona żubra,
  kita  ogon lisa,
  klapak  nielotna młoda lub nielotna dojrzała kaczka w okresie zmiany upierzenia,
  klapanie  pierwsza z czterech części pieśni tokowej głuszca,
  Klaskanie, korkowanie  trzecia zwrotka pieśni głuszca,
  klępa  samica łosia, łosza,
  Kłapak, klapak  młoda, zwykle nielotna kaczka,
  kniazienie  odgłos wydawany przez wystraszonego zająca,
  kniejówka  broń myśliwska o dwóch lufach  kulowej i śrutowej,
  kocica  samica zająca,
  kocięta  młode zająca,
  komora  klatka piersiowa u zwierzyny,
  korkowanie  trzecia z czterech części pieśni tokowej głuszca
  korona  zwieńczenie poroża jelenia w formie minimum trzech odnóg
  kot  samiec zająca
  kotlina  zagłębienie wygrzebane w ziemi, legowisko zająca
  koza  samica sarny
  kozioł  samiec sarny
  kraczka  inaczej pastorał,przenośna podpórka do broni
  krykucha  dzika kaczka wyhodowana w niewoli, wykorzystywana do wabienia kaczorów na wiosennych polowaniach w okresie godów
  kucharka  pierwsza kaczka przybywająca na zloty,
  kulka  haczyk służący do patroszenia ptactwa,
  kulkowanie  patroszenie tuszki ptaka za pomocą kulki,
  kwadruplet  oddane cztery celne następujące po sobie strzały,
  kwiat  ogon zwierzyny płowej i borsuka,
  kwiatek  biała sierść na końcu ogona lisa

L

  lampy  oczy wilka,
  latarnia  głowa wilka,
  licówka  łania przewodniczka,
  linia  szereg myśliwych na polowaniu zbiorowym,
  linijka  pojazd konny, służący do podwożenia myśliwych w trakcie polowania,
  lira  ogon cietrzewia,
  liszka  samica lisa,
  liściarka  zebrane i zasuszone pędy drzew i krzewów, wykładane w zimie jako karma
  lizawka  urządzenie łowieckie instalowane w terenie, służące do wykładania soli dla zwierzyny,
  locha  samica dzika,
  loftki  gruby śrut o średnicy powyżej 4,5 mm używany do polowania na wilki,
  loty  skrzydła ptaków,
  lustro, lusterko  jasna sierść na pośladkach u zwierzyny płowej, u nasady ogona,

Ł

  łania  samica jelenia, daniela
  łańka  młoda łania, nie prowadząca cielaka
  łopatacz  samiec łosia, o porożu w formie łopat (zobacz: badylarz)
  łopaty  forma poroża łosia i daniela w postaci szerokich, spłaszczonych powierzchni zwieńczonych licznymi sękami,
  łosza  samica łosia, klępa,
  łoszak  młody łoś,
  łyżka  ucho zwierzyny płowej,

M

  malowanie  wycieranie się dzików i jeleni o drzewa po wyjściu z babrzyska,
  mamrotanie  mruczenie niedźwiedzia,
  marcowanie  okres godowy u rysia i żbika,
  marczak  zając urodzony w marcu,
  markowanie  zaznaczanie przez wyżła obecności zwierzyny,
  matecznik  bezpieczna ostoja zwierzyny,
  medalion  trofeum w formie spreparowanej głowy z szyją zwierzęcia, spreparowana głowa z szyją ptaka lub ssaka,
  mener  przewodnik psa myśliwskiego,
  mieszek  wabik na przepiórki,
  mięsiarz  pogardliwe określenie myśliwego za wszelką cenę dążącego   do zdobycia zwierzyny, nieetyczny myśliwy, kierujący się głównie chęcią pozyskania tuszy
  mikita,mykita  lis,
  mikot  wabik używany do wabienia kozłów
  miot  część terenu podczas   polowania zbiorowego,
   młode zwierząt ssących urodzone z jednej ciąży,
   kolejne z pędzeń na polowaniu zbiorowym
  mnich  jeleń byk o porożu w kształcie niskich guzów,
   samiec nie posiadający poroża
  możdżeń  wyrostek kostny na czaszce jeleniowatych na którym  nasadzane jest poroże,
  muszla  przyrząd do wabienia jeleni byków w okresie rykowiska,
  mykita  lis
  myłkus  samiec zwierzyny płowej o porożu wyraźnie zniekształconym,
  myszka  młody piżmak,

N

  na kulawy sztych określenie zwierza który wychodzi w kierunku myśliwego na ukos z przodu
  na pomyka sposób polowania na zające, polegający na tym, że myśliwy  idzie przed siebie i strzela do napotkanej zwierzyny,
  na sztych  określenie zwierza który wychodzi w kierunku myśliwego na wprost z przodu,
  nadlufka  broń myśliwska o lufach ułożonych pionowo,
  nadoczniak  druga odnoga wieńca jelenia byka lub łopaty daniela,
  naganiacz  pomocnik myśliwego, którego zadaniem jest naganianie zwierzyny,
  naganka  grupa naganiaczy współpracujących ze sobą na polowaniu zbiorowym,
   naganiacze uczestniczący w polowaniu, płoszący zwierzynę w kierunku myśliwych
  narogi  jadalne narządy wewnętrzne zwierzyny grubej,
  narzynacz  pies myśliwski gryzący ubitą zwierzynę,
  nazimek  młody zając urodzony jesienią (michałek)
  nemrod  żartobliwa nazwa myśliwego,
  nęcisko  miejsce wyłożenia przynęty dla zwierzyny łownej
  niedokuna  młoda kuna,
  niedolisek  młody lis,
  niekoronny  jeleń byk noszący wieniec, którego tyki nie mają koron,
  nielot  młody ptak nie umiejący latać lub dorosły w okresie pierzenia,
  nogawice  gęste upierzenie na zgrzebłach głuszca,
  norowce  psy myśliwskie przeznaczone do pracy w norach,

O

  obcierka  strzał raniący powierzchownie zwierza,
  objazd sposób polowania szczególnie na lisa, polegający na objeżdżaniu znajdującej się na polu zwierzyny tak aby zbliżyć się na odległość strzału,
  okładanie  przeszukiwanie przez psa myśliwskiego pola w celu   wystawienia lub  wypłoszenia ptactwa, (inaczej okładanie),
  oczniak  pierwsza od róży odnoga wieńca jelenia i łopaty daniela,
  oczyć  rozglądanie się zwierzyny,
  odbić  odłączyć się od stada,
  odnoga  odgałęzienie tyki w porożu jeleniowatych,
  odprzodówka  dawna broń myśliwska ładowana od przodu,
  odtrąbić  grać na sygnałówce, sygnały zakończenia polowania lub na śmierć ubitej zwierzyny,
  odtylcówka  broń myśliwska ładowana od tyłu,
  odwiatr  woń wydzielana przez zwierzynę,
  odyniec  samiec dzika powyżej 4 lat,
  odzew  odezwanie się na trąbce, w odpowiedzi na sygnał myśliwski,
  oganiać  obieganie przez jelenia byka chmary łań w czasie rykowiska,
  okno  otwór wejściowy do nory lisa,
  omyk  ogon zająca,
  opalone  brązowe lub czarne zabarwienie oręża dzika i haków jelenia,
  opierak  trzecia od czaszki odnoga w porożu jelenia
  opolować  objąć polowaniem część łowiska,
  oręż  trofeum myśliwskie z dzika – szable i fajki, czasem wieniec jelenia,
  organista  młody jeleń byk, który pierwszy rozpoczyna rykowisko,
  osacznik  dawna nazwa naganiacza,
  osada  łoże,
  osadzanie zwierzyny  zatrzymywanie w miejscu zwierzyny przez psa,
  osiemnastak  jeleń byk o dziewięciu odnogach na każdej tyce,
  oskrzydlić  postrzelić ptaka w skrzydło,
  osmużać  obielić zająca lub królika (ściągnąć skórę),
  ostatni kęs  włożony w pysk strzelonej zwierzyny fragment złomu, zielona część rośliny, którą wkłada się upolowanej zwierzynie roślinożernej do pyska
  ostęp  część lasu z ostoją zwierzyny,
  ostoja  teren stałego przebywania zwierzyny,
  ostroga  wyrostek z tyłu odnóży kuraków,
   pierwszy sęk łopaty daniela,
  oszczek  szczekanie psa myśliwskiego, sygnalizującego znalezienie lub   wytropienie zwierzyny,
  oślada  trop kury na śniegu,
  otok  długa smycz służąca do prowadzenia psa myśliwskiego,
  otrąbić  ogłosić koniec polowania sygnałem myśliwskim,
  otropić  ustalić miejsce przebywania zwierzyny za pomocą tropów,
  owca  samica muflona,

Ó

  ósmak  jeleń byk z wieńcem o czterech odnogach na każdej tyce,

P

  padać w ogniu  zwierzyna, która po strzale pozostaje na miejscu,
  paprać się  piaskowa kąpiel ptaków,
  paprzysko  miejsce piaskowych kąpieli ptaków,
  paradoks  gwintowanie zakończenie lufy w broni śrutowej,
  parkoty  okres godowy zajęcy,
  parostki  poroże sarny kozła,
  pasynek  odnoga na łopacie łosia,
  paszcza  otwór gębowy niedźwiedzia, rysia, wilka i psa,
  paśnik  urządzenie łowieckie do zadawania karmy zwierzynie, drewniana konstrukcja służąca do dokarmiania zwierzyny grubej, szczególnie w okresie zimowym.
  patrochy  niejadalne wnętrzności zwierzyny,
  patroszenie  usuwanie wnętrzności strzelonej zwierzyny,
  perły  zgrubienia i wyrostki na tykach jelenia i rogacza,
  perukarz  kozioł o zdeformowanym porożu w kształcie narośli, zwykle  pokrytej scypułem, przypadłość często związana z chorobą jąder lub ich utratą,
  pędzel  kiść włosów na organach płciowych byka, tryka   i dzika,
  pędzelek  kępka włosów na uchu rysia,
  pędzenie  naganianie zwierzyny przez nagankę w kierunku myśliwych,
  pętla  krótkie rzemyki służące przytrzymaniu ptaka łowczego,
   splątane tropy zająca na śniegu,
  pianie  wydawanie ostrego głosu przez koguta bażanta,
  piastun  młody niedźwiedź, samiec pozostający z matką do następnego   roku,
  pielesz  gniazdo ptaka drapieżnego,
  pierzenie się  wymiana upierzenia u ptaków,
  pies  samiec borsuka, lisa i jenota,
  pióro  nazwa ptactwa łownego,
  piszczeć  wydawanie głosu przez kozę,
  plusk  kielnia – ogon bobra,
  płaszcz  pancerz – zewnętrzna powłoka pocisku kulowego,
  płochacz  pies myśliwski do płoszenia zwierzyny z zarośli,
  płowa zwierzyna  jelenie, sarny, łosie i daniele,
  pniaki  haki – grandle,
  pocisk  rażąca część naboju myśliwskiego,
  podchód  sposób polowania, podchodzenie zwierzyny na odległość  strzału,
  podeszwa  spód stopy niedźwiedzia,
  podjazd  rodzaj polowania, polegający na podjeżdżaniu do zwierzyny   przez myśliwego furmanką lub saniami,
  podkładacz  myśliwy, który naprowadza psy na trop zwierzyny,
  podkowa  brązowy łuk na piersi kuropatwy,
  podlot  młody ptak, zaczynający latać,
  podpórka  laska lub rozwidlony drążek do podparcia broni przy strzale,
  podprowadzać  zaprowadzić myśliwego na spotkanie ze zwierzyną,
  podryw  sposób polowania, polegający na strzelaniu do ptactwa    płoszonego przez samego myśliwego,
  podrywać się  zrywanie się ptaków do lotu,
  podstrzelić  strzelać do zwierzyny wychodzącej na sąsiada, podczas  polowania zbiorowego,
  poduszka inaczej baka – wypukłość na kolbie broni myśliwskiej, do której przykłada się policzek,
  pojedynek  samiec zwierzyn, wiodący samotny tryb życia,
  pokot  rozkład – ogół upolowanej zwierzyny, ułożony na zakończenie polowania z zachowaniem myśliwskiej hierarchii gatunków
  polano  wiecha – ogon wilka,
  pole  określenie wieku psa myśliwskiego, pole = rok życia psa
  pomiatać  wydawać potomstwo, u psów, borsuków, wilków i lisów,
  pomruk  głos wydawany przez jelenia byka i borsuka,
  pomykać  biec (o lisie, zającu i króliku),
  ponowa  świeży opad śniegu,
  poprawka  drugi strzał do tej samej zwierzyny,
  poroże  wyrostki kostne, nasadzane na możdżeniach u jeleniowatych,    zrzucane corocznie i ponownie nasadzane,
  poryk  jednorazowy, głośny ryk jelenia byka,
  poskromić  zmusić ptaka łowczego do poddania się woli układającego,
  posoka  farba – krew zwierzyny grubej,
  posokowiec  pies myśliwski pracujący na farbie,
  postrzał  miejsce trafienia zwierzyny,
  postrzałek  ranny zwierz,
  posyp  daszek – paśnik dla kuropatw lub bażantów,
  sznurować  o lisie – biec
  prawka  prawa lufa broni myśliwskiej,
  prosić się  wydawanie potomstwa przez lochę,
  prośna  ciężarna locha,
  przechera  sprytny lis,
  przecinka  wycięta w lesie wizura lub ścieżka,
  przelatek  dzik urodzony w ubiegłym roku,czyli w drugim roku życia
  przelot  wiosenne i jesienne wędrówki ptaków do miejsc lęgowych lub na zimowiska,
  przesadzić  przeskakiwanie zwierzyny przez linię myśliwych,
  przesmyk  stałe miejsca przechodzenia zwierzyny zmieniającej ostoję,
  przestęp  trop jelenia charakteryzujący się tym, że odcisk tylnego   badyla przekracza odcisk badyla przedniego,
  przetrzebić  zmniejszyć znacznie liczbę zwierzyny,
  przewód  kanał w lufie,
  przeziernik  przyrząd celowniczy z otworem w środku, zastępuje   szczerbinkę,
  przezimek  zwierzyna urodzona poprzedniego roku,
  przodownica  łania, locha, owca prowadząca chmarę, watachę, stado,
  przybitka  korek z wojłoku lub tektury oddzielający śrut od prochu,
  przyrzut  szybkie przyłożenie broni do ramienia,
  przyspiesznik  urządzenie ułatwiające oddanie precyzyjnego strzału,
  przystrzelanie broni  wyregulowanie przyrządów celowniczych,
  ptak łowczy  ptak drapieżny, używany do polowań,
  ptaszarnia  pomieszczenie dla ptaków łowczych,
  ptaszniczka  długa myśliwska broń palna, używana do polowań na ptaki,
  pudlarz  myśliwy, który podczas polowania grupowego oddał najwięcej chybionych strzałów
  pudło  chybiony strzał,

R

  racica  rozdwojone kopyto zwierzyny płowej, żubra, kozicy, muflona i dzika,
  raciczki  szpile – wyrostki rogowe znajdujące się powyżej racic,
  rakieta  zaznaczenie strzału komorowego przez zwierzynę płową, podskok,
  rant  kryza,
  rapcie  racice dzika
  rapeta  noga dzika,
  remiza  porośnięty krzewami i drzewami teren wśród pól,
  repetier  powtarzalna, kulowa broń myśliwska,
  repetować przeładować broń po oddaniu strzału,
  roczniak  jednoroczne zwierzę,
  rogacz  kozioł – samiec sarny,
  rogi  kostne wyrostki z pochwami rogowymi na kościach czołowych    żubra, kozicy i muflona,
  rogować  uderzać rogami, dotyczy równierz zwierzyny płowej,
  rosochy  poroże łosia w formie łopat
  rozdęcie  uszkodzenie lufy polegające na rozszerzeniu średnicy lufy,
  rozkład  patrz pokot,
  rozładowanie  wyjęcie naboi z komory nabojowej i magazynka,
  rozłoga   rozstaw poroża,rozpiętość tyk poroża zwierzyny płowej,
  rozpórka  prawidło do suszenia skór zwierząt futerkowych,
  róg  wabik na jelenia,
   trąbka myśliwska,
   wyrostek czołowy u pustorogich,
  róża  pierścień kostny otaczający tykę u nasady w porożu zwierzyny  płowej,
  róża daszkowa  róża o spadzistym kształcie,
  róże  pierścienie kostne u nasady poroża zwierzyny płowej
  rudel  stado saren
  rudel  stadko, stado saren
  ruja  okres godowy,
  rujowisko  zagłębienie w ziemi wykonane przez daniela, w którym   odbywa się krycie łań,
  rusznikarz  rzemieślnik, zajmujący się wyrobem lub naprawą broni palnej,
  ruszyć  wypędzić zwierzynę z ostoi,
  ryk  głos jelenia byka podczas rykowiska,
  rykoszet  odbicie się kuli lub śrutu od przeszkody (drzewa, kamienia), zmieniające kierunek  lotu,
  rykowisko  okres godowy jeleni

S

  sady  zlatywanie się w jedno miejsce kaczek,
  sadyba  koliba, kwatera myśliwska
  sadzić  szybki bieg zwierzyny,
  samura  stara samica dzika, żyjąca samotnie
  sarnina  dziczyzna z sarny,
  scypuł  owłosiony, ukrwiony naskórek pokrywający formujące się poroże
  sekundowanie  naśladowanie przez wyżła innego psa, który wystawia zwierzynę,
  selekt  zwierzę kwalifikujące do odstrzału selekcyjnego, np. z powodu słabych cech dziedzicznych
  sęk  wyrostek na łopacie daniela i łosia,
  sęki  rogowe palczaste odrosty na łopatach daniela
  sfora  kilka lub kilkanaście psów gończych,
  sidło  kłusownicza pętla z drutu do łapania zwierzyny,
  siodło  biała plama po obu stronach grzbietu muflona,
  siuta  koza, samica sarny
  skałkówka  dawna broń myśliwska,
  skarmiać  zużycie karmy do karmienia zwierzyny,
  skład  postawa strzelecka myśliwego,
  skłuć  dobić kordelasem postrzałka,
  skłusować  pozyskać nielegalnie zwierzynę,
  skoki  nogi zająca,
   część nóg ptaka,
  skolenie  głos lisa,
  skrom  tłuszcz zająca i królika,
  skromny  tłusty,
  skrzekot  niepłodny mieszaniec cietrzewia i głuszca,
  skrzydła  flanki – ustawiane pod kątem prostym do linii myśliwych,  krańcowe stanowiska,
  słuchy  uszy dzika, zająca i królika,
  słupek  siad na tylnych skokach zająca lub królika,
  smuż  skóra zająca i królika,
  smycz  rzemień lub linka do prowadzenia psa przy nodze,
  sokolnik  polujący z ptakami łowczymi lub je układający,
  solnik  lizawka,
  spadły  słaby wychudzony zwierz,
  spałowanie  zdzieranie zębami przez jelenie, łosie i daniele, kory z drzew,
  spłonka  część naboju myśliwskiego, służąca do zapalenia prochu,
  spudłować  nie trafić do zwierzyny,
  spust  język spustowy broni myśliwskiej,
  stanowić  zatrzymanie przez psy gonionego zwierza, dające możliwość   dojścia i oddania strzału myśliwemu,
  stanowisko  miejsce gdzie myśliwy oczekuje na zwierza,
  starka  samica ptaka wodząca młode,
  stawka  noga lisa i borsuka,
  stękanie  głos byka jelenia i łosia, przypominający stękanie,
  stopa  określenie powierzchni ziemi podczas polowania,
  stopka  zakończenie kolby broni myśliwskiej,
  stożek przejściowy  zwężanie się przewodu lufy za komorą nabojową,
  stójka  zatrzymanie się psa legawego w charakterystycznej pozie  przed zwietrzoną zwierzyną,
  stroik  wabik na ptaki,
  strugi  przednie siekacze zająca i królika,
  strychulec  krótko obcięty ogon wyżła niemieckiego,
  strzałowe  opłata za pozyskaną zwierzynę,
  strzelba  śrutowa broń myśliwska,
  strzelony  zwierz trafiony śmiertelnie,
  strzyże  wąsy, włosy u nasady nosa zająca
  suka  samica psa, lisa, jenota lub borsuka,
  suknia  sierść zwierzyny płowej i dzika,
  sygnałówka  trąbka myśliwska do grania sygnałów myśliwskich,
  syk  jeden z głosów cietrzewia, wydawany podczas toków,
  szabas  przerwa w tokach cietrzewia podczas wschodu słońca,
  szable  kły dzika wyrastające z dolnej żuchwy
  szarak  zając,
  szarawary  długie włosy obrastające uda ssaków drapieżnych,
  szarża  atak dzika,
  szczecina
 włosy na ciele dzików,
  szczek  głos wydawany przez psy, lisy i sarny,
  szczenna  ciężarna suka,
  szczerbinka  część przyrządów celowniczych otwartych na lufie broni    myśliwskiej,
  szczotki  igły – piórka u nóg koguta głuszca w okresie godowym,
  szczwacz  osoba układająca charty i ogary
  szczwać  polować z chartami,
  szczwany  zwierz doświadczony, chytry,
  szczypce  dawniej kleszcze do łapania borsuków żywcem,
  szdlarz  samiec jeleniowatych o porożu bez odnóg,
  szesnastak  jeleń byk o ośmiu odnogach na tykach,
  szesnastka  myśliwska broń śrutowa kaliber 16
  szlak  droga, którą często ciągnie zwierzyna,
  szlakować  tropić zwierzynę,
  szlifowanie  czyhitanie, głucha pieśń – ostatnia zwrotka pieśni głuszca,
  sznur  trop wilka lub lisa,
  szóstak  samiec z rodziny jeleniowatych o porożu z dwiema odnogami na obu rogach
  szpicak  samiec z rodziny jeleniowatych w pierwszym porożu bez odnóg
  szpile  raciczki,
  szpony  palce ptaków drapieżnych, uzbrojone w pazury,
  sztucer  myśliwska broń kulowa z gwintowaną lufą
  sztuka  pojedynczy zwierz,
  szydlarz  samiec z rodziny jeleniowatych w drugim porożu bez odnóg
  szydło  ostre zakończenie tyk jelenia byka i kozła,
   tyka jeleniowatych pozbawiona odnóg,
  szyjka  najwęższa część łoża, służąca za uchwyt broni,
  szyna  połączenie luf broni myśliwskiej śrutowej lub kombinowanej,

Ś

  ściągać  wolne dochodzenie psa do zwietrzonej zwierzyny,
   zrywać strzeloną zwierzynę,
  ścinka  sierść zwierza obcięta kulą w miejscu trafienia,
   fragmenty sierści, odcięte od tuszy przez pocisk.
  ślad  dawniej trop,
   znak pozostawiony przez zwierzynę, często odchody,
  ślepia  oczy drapieżników,
  ślimy  rogi muflona,
  śrut  ołowiane kulki, składowa część naboju śrutowego,
  śrutówka  myśliwska broń śrutowa,
  świeca  pionowy lot śmiertelnie postrzelonego ptaka,
   skok zwierzyny płowej, rażonej strzałem na komorę,
  świece  oczy żubra, zwierzyny płowej, kozicy, muflona i dzika
  świst  głos wydawany przez wydry w okresie godowym,
   ostrzegawczy głos wydawany przez muflony, kozice i tchórze,
   odgłos skrzydeł przecinających powietrze,
  świstanie  głos wydawany przez słonkę w czasie ciągu,

T

  tabakiera  zakończenie gwizdu, nos u dzika
  tabun  duże stado dzikich gęsi lub kaczek,
  talerz  lustro, chusteczka, serwetka – biała plama na zadzie jeleniowatych,
  tarzać się  kąpać się w piasku, dotyczy jeleni i dzików,
  tarzawisko  suche, piaszczyste miejsce, w którym tarzają się jelenie i dziki,
  teriery  grupa psów myśliwskich, używana do polowań jako dzikarze,   płochacze i norowce,
  toki  gra godowa ptaków,
  tokowik  ptak, który pierwszy odzywa się na tokowisku,
  tokowisko  sadowisko – teren na którym ptaki odbywają gody,
  ton główny  korkowanie – trzecia zwrotka pieśni głuszca,
  trelowanie  druga zwrotka pieśni głuszca,
  tresura  układanie psa myśliwskiego,
  trofeum  spreparowane części zwierzyny łownej,
  troki  pętle, rzemienne lub sznurowe, do noszenia ubitego ptactwa, rodzaj wielorzemykowych pęt, zazwyczaj skórzanych lub sznurkowych, służących do noszenia upolowanego ptactwa.
  trop  odciski stóp zwierząt na śniegu lub na ziemi,
  trop sfarbowany  trop farbującej zwierzyny,
  trop wejściowy  trop prowadzący do tropionego miotu,
  trop wyjściowy  trop prowadzący na zewnątrz tropionego miotu,
  tropienie  śledzenie zwierzyny po tropach,
   dochodzenie postrzelonej zwierzyny,
  trójlufka  trzylufowa broń myśliwska,
  tryplet  trzy celne strzały jednego myśliwego do różnych celów,
  trzebienie  usuwanie jąder ubitej zwierzynie,
  trzeszcze  oczy zająca,
  trzewik  skórzana, czasem gumowa nakładka na kolbę, służąca do przedłużenia kolby lub amortyzowania odrzutu,
  trzymać  osaczenie zwierzyny przez psy myśliwskie,
  tumak  kuna leśna,
  turzyca  sierść zająca
   sierść króilika
  tusza  ciało upolowanej zwierzyny grubej
  tuszka  ciało upolowanej zwierzyny drobnej
  tyka lub tyczka  róg u samców z rodziny jeleniowatych

U

  ubić  ustrzelić zwierzynę,
  ubranie  ubarwienie ptaków,
  uciąć  nagle przerwać pieśń tokową,
  udziec  udo zwierzyny grubej,
  ukrócić  przyzwyczaić ptaka łowczego do ludzi, psów i koni,
  uperlenie  wyrostki kostne pokrywające tyki kozła i jelenia byka,
  uroczysko  odludne miejsce w knieji,
   część łowiska,
  usmoł  dzik o sukni oblepionej żywicą,
  ustrzelić  ubić zwierzynę,
  uszy  czuby z piór wyrastające z tyłu głowy samca bataliona,
  uwabić  nauczyć ptaka łowczego powracania na rękawicę,

W

  wab  wabienie – naśladowanie przez myśliwego głosów zwierząt   lub ptaków, mające na celu zbliżenie się lub sprowokowanie  do odezwania się,
  wabidło  przyrząd do wabienia ptaka łowczego,
  wabik  przyrząd do wabienia zwierzyny łownej,
  wachlarz  ogon koguta głuszca,
  wadera  wilczyca – samica wilka,
  waga  stała ścieżka zwierzyny,
  walić iść na myśliwego,
  warchlak  dzik w pierwszym roku życia,
  warczenie  odgłosy wydawane przez rysia w okresie godów,
  warowanie  pozycja psa, leżenie,
  wataha  stado wilków lub dzików,
  węglarz  lis o ciemnym ubarwieniu pyska i stawek,
  wiatr  węch psa myśliwskiego,
   zapach zwierzyny,
  widlica  rozwidlenie odnogi lub tyki u jeleniowatych,
  widłak  samiec z rodziny jeleniowatych o porożu z jedną odnogą na obu rogach
  widłówka  młoda kuropatwa po utracie środkowych sterówek,
  wiecheć  pędzel,
  wieczny ósmak  jeleń byk, który z roku na rok powtarza poroże  w formie ósmaka,
  wielotykowiec  jeleń byk lub rogacz o porożu składającym się   z więcej niż dwóch tyk,
  wieniec  poroże jelenia byka,
  wieniec jednostronnie koronny  wieniec z koroną na jednej tyce,
  wieniec koronny  wieniec zakończony koronami,
  wietrznik  nos zwierząt drapieżnych i psa,
  wietrzyć  badać otoczenie za pomocą węchu,
  wilczek  młody wilk,
  wilczura  futro z wilczych skór,
  wilczy chód  sposób poruszania się watahy wilków, polegający na stawianiu   łap dokładnie w trop pierwszego wilka,
  wilczy dół  stosowana dawniej pułapka na zwierzynę, głównie wilki,
  wilczyca  wadera – samica wilka,
  wiosła  nogi ptaków wodnych,
  wizurka  przecinka w lesie, umożliwiająca obserwację lub oddanie strzału,
  wlot  miejsce trafienia zwierzyny,
  włóczenie  znoszenie przez borsuka ściółki do wyścielenia nory,
  włóczka  wleczenie zabitego zwierzęcia w celu stworzenia tropu,     do szkolenia psa lub zwabienia drapieżników,
  wnyk  pętla do łapania zwierzyny, zastawiana przez kłusownika
  wodzić  prowadzić młode,
  wtok  wgłębienie w łusce naboju kulowego,
  wybębnić  wypłoszyć zwierzę z dziupli przez stukanie w pień drzewa,
  wybijak  przyrząd do wybijania spłonki z łuski pocisku śrutowego,
  wyciąg  urządzenie do wyciągania łuski z komory nabojowej,
  wycie  głos wilka,
  wyciec  ucieczka po ziemi ptaków łownych,
  wycieranie poroża  ścieranie scypułu przez jeleniowate,
  wycinek  dzik samiec w trzecim,  czwartym roku życia
  wyciskać  wygonić zwierzynę z kryjówki,
  wykot  narodziny młodych u królika, zająca, sarny, kozicy i muflona
  wypalić  wystrzelić,
  wyprzedzenie  zakład jaki daje się celując i strzelając do poruszającego się zwierzęcia
  wyrzutnik  eżektor,
  wystawić  wskazywać zwierzynę przez psa lub innego myśliwego,
  wyżły  grupa psów myśliwskich,
  wżery  rak – wgłębienia w lufie powstałe wskutek działania rdzy,

Z

  zabiegać  podbiegać na spotkanie z będącym w ruchu zwierzem,
  zaciąg  opóźniony wystrzał, spowodowany niewłaściwym spalaniem  się prochu,
  zajady  kęsy,
  zajęczyca  samica zająca,
  zalegać  zatrzymanie się zwierzyny na wypoczynek,
  zapady  wieczorne przyloty kogutów głuszca na tokowisko,
  zarzynanie  zabijanie przez wilka zdobyczy,
  zasadzanie głuszca  umiejscowienie zapadającego wieczorem głuszca,
  zasiadka  oczekiwanie w ukryciu na zwierzynę,
  zasięg  granica skutecznego strzału,
  zaśnieżyć się  zagrzebywanie się w śniegu kuropatw i cietrzewi, podczas      dużych mrozów,
  zatrop  miejsce w pobliżu tropu wejściowego do miotu,
  zaznaczenie strzału  reakcja ruchowa zwierzyny w zależności   od miejsca trafienia,
  zbarczyć  postrzelić praka w skrzydło,
  zbuchtowana ziemia  kawałek ziemi, z którego została zdarta darń przez dziki
  zdołować  strzelić poniżej celu,
  zestrzał  miejsce, w którym stało zwierzę w chwili przyjęcia kuli.
  zew  ryk jelenia podczas rykowiska,
  zew  wycie wilków,
  zgasić  ubić zwierza będącego w ruchu celnym strzałem,
  zgórować  trafić powyżej celu,
  zgrać  ustawić do oka przyrządy celownicze,
  zgraja  wataha – stado wilków,
  zgryzać  obgryzać pędy drzew,
  zgrzebła  cieki,
  zierniki  oczy ptaków,
  zimować  przebywać w zimie w danym łowisku,
  zimowisko  miejsce spędzania zimy ptaków wędrownych,
  zloty  gromadzenie się ptaków w jednym miejscu,
  złaja  łaja – kilka sfor ogarów, większa liczba dzikarzy,
  złamać się  o ptaku trafionym czystym strzałem,
  złom  gałązka z drzewa iglastego wsadzana do pyska zwierząt ułożonych w pokocie
  złożyć się  przyjąć właściwą postawę strzelecką,
  zostać w ogniu  o zwierzynie, padać na miejscu po celnym strzale,
  zrulować  o zającu, zostać w ogniu,
  zrzucać  pozbycie się poroża przez jeleniowate,
  zrzut  tyka poroża zrzucona przez samce jeleniowatych, odpadłe poroże zwierzyny płowej
  zwierzyna czarna  dziki
  zwierzyna drobna  lisy, zające, króliki, borsuki, jenoty, kuny, wydry, piżmaki, tchórze, wiewiórki i ptaki łowne,
  zwierzyna gruba  łosie, jelenie, daniele, sarny, rysie, wilki, dziki,
  zwierzyna płowa  łosie, jelenie, sarny i daniele,

Ż

  żer  pokarm zdobywany przez zwierzynę w łowisku,
  żeremie  gniazdo bobrów,
  żerować  zdobywać pokarm,
  żerowisko  miejsce żerowania zwierzyny,
  żmijka  lis o czarnym włosiu na podbrzuszu,
  żmurek  lis o kasztanowym kolorze futra
opr. na podstawie:     „Polski język łowiecki”,  Stanisław Hoppe, PWRiL ,1980
                                 „Słownik języka łowieckiego”, Stanisław Hoppe, PWN ,1967
                                 „Vademecum myśliwego”, Stanisław Godlewski, BELLONA, 2004
                                  „Podstawy łowiectwa”, red.Kazimierz Biały, Wyd.Łowiec Polski, 1994
                                 „1000 słów o łowiectwie”, Marek P.Krzemień, Wyd.MON, 1986
[wpdm_file id=27]