Nasz język łowiecki jest niewątpliwe najbogatszym, najbarwniejszym i najdawniejszym językiem środowiskowym. Dawni łowcy, nasi praojcowie, stworzyli dla swoich potrzeb wiele określeń i nazw, często niezrozumiałych dla postronnych, nie parających się łowiectwem. Wiadomo że nasz język łowiecki wywarł duży wpływ na język potoczny i zawiera niemało prasłów słowiańskich.
Polski język łowiecki przechodził swe koleje jak wszystko na tym świecie. Był wielce szanowany na dworach królewskich, a także przez możnowładców i szlachtę.(…) Za przewinienia językowe wymierzano dotkliwą karę (…), kładziono delikwenta na ubitej zwierzynie i chłostano go rzemieniem służącym do łączenia psów w pary. Toteż nikt nie chciał narazić się na tak hańbiącą procedurę i pośmiewisko współtowarzyszy łowów.(…) Tragedia rozbiorów zaciążyła fatalnie na losach naszego języka łowieckiego. Spowodowała jego barbaryzacje i zachwaszczenie mnóstwem germanizmów, jak np.: „sztreka” zamiast „pokot”, „sztrajfą polować” zamiast „ławą” , „raubszyc” zamiast „kłusownik”, „hochsztand” zamiast „ambona”. (…) Byliśmy więc na najlepszej drodze do zaprzepaszczenia polskiego języka łowieckiego i jedynie zdecydowane działanie mogło go uratować. Zdawali sobie dobrze z tego sprawę nasi czołowi myśliwi, organizacje, prasa łowiecka i tradycjonaliści.
(…) Współcześnie, nasze władze łowieckie zdecydowanie uznają potrzebę kultywowania
i rozwijania języka łowieckiego, upatrując w nim istotny element kultury łowieckiej, stwarzający wieź między myśliwymi. Język ten, obok swojego piękna, jędrności i barwności, stwarza niepowtarzalną, wynikającą z tradycji atmosferę, która stanowi ważną część naszych obyczajów łowieckich, których przestrzeganie jest kwestią honoru świata łowieckiego.
fragmenty przedmowy do: „Polski język łowiecki”, Stanisław Hoppe, PWRiL ,1980
Słownik gwary łowieckiej
A |
|||
ambona | stanowisko myśliwskie zbudowane nad ziemią na słupach,czasem na drzewie, | ||
anons | głos psa oznajmiający znalezienie zwierzyny, | ||
aportowanie | przynoszenie przez psa myśliwskiego strzelonej zwierzyny, | ||
automat | broń myśliwska samopowtarzalna, może być śrutowa lub kulowa, | ||
awantaż | odchylenie kolby w prawo lub w lewo od osi lufy, | ||
B |
|||
babrzysko | miejsce kąpieli dzików i jeleni | ||
badylarz | samiec łosia, o porożu w formie odnóg a nie łopat (zobacz: łopatacz) | ||
badyle | nogi łosia, jelenia lub daniela, | ||
bałwanek | kukła dzikiej kaczki, puszczana na wodę wabi inne kaczki, | ||
baran | samiec muflona, | ||
barłóg | legowisko dzików lub niedźwiedzi, | ||
bartnik | niedźwiedź, | ||
basior | dorosły samiec wilka, | ||
basista | jeleń byk wyróżniający się grubym głosem na rykowisku | ||
bączek | uchwyt do mocowania paska broni myśliwskiej, | ||
bąkać | wydawanie głosu przez psy gończe po znalezieniu tropu, | ||
bekowisko | okres godowy danieli lub miejsce godów danieli, | ||
berło | drążek na który sadza się ptaka łowczego, | ||
biała stopa | teren pokryty śniegiem, | ||
biegi | nogi dzika, | ||
bielenie | zdejmowanie skóry z upolowanego zwierzęcia, | ||
blaski | inaczej trzeszcze – oczy zająca, | ||
bobki | odchody zająca | ||
bobrowanie | przeszukiwanie terenu przez zwierzęta, | ||
bok | inaczej nadlufka – broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych pionowo, | ||
bokobrody | kępki dłuższych włosów, wyrastające na policzkach rysia, dzika, jenota, | ||
breneka | nabój kulowy do broni śrutowej, | ||
broda | narośl pokryta dłuższym włosem, zwisająca pod szyją łosia, | ||
dolna część grzywy jelenia byka, | |||
pęk piór na szyi głuszca, | |||
bródka | krótkie piórka u nasady ogona słonki, element ozdobny kapelusza myśliwskiego | ||
bruzda | wgłębienie na tykach poroża jeleniowatych, | ||
bruzda | wgłębienie w profilu gwintowania lufy, | ||
buchtowanie | rycie w ziemi przez dziki w poszukiwaniu żeru, | ||
buchtowisko | miejsce zryte przez dziki, | ||
bukowisko | okres godowy i miejsce godów łosi, | ||
bulgot | głos wydawany przez koguty cietrzewia podczas toków, | ||
byk | nazwa samca jelenia, daniela, łosia lub żubra | ||
byk stadny | jeleń byk, władający chmarą w okresie rykowiska, | ||
C |
|||
cap | samiec kozicy, | ||
cewki | nogi sarny, | ||
chłyst | młody jeleń byk, który w czasie rykowiska przebywa w pobliżu chmary, | ||
młody byk jeleń, który nie bierze udziału w rykowisku | |||
młody samiec jelenia, odganiany przez byka do chmary łań | |||
chmara | stado żubrów, jeleni, łosi, danieli, | ||
chorągwie | fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia w czasie wycierania, | ||
chrap | głos łosia byka w czasie bukowiska, | ||
chrapanie | głos wydawany przez słonkę w trakcie lotu godowego (ciągu), | ||
chrapy | nozdrza żubra, zwierzyny płowej, muflona, kozicy, | ||
chwost | ogon muflona lub pęk długich włosów na końcu ogona dzika | ||
chyb | długa i gęsta szczecina na grzbiecie dzika, | ||
ciąg | przelot dzikich kacze lub gęsi na wodę rano lub wieczorem, | ||
lot godowy słonek | |||
ciągnięcie | powolne poruszanie się, wędrowanie żubrów, zwierzyny płowej, muflonów, | ||
ciec | ucieczka piesza kuraków, | ||
ciecier | cietrzew kogut, | ||
ciecieruk | młody cietrzew kogut | ||
cieciorka | kura cietrzewia, | ||
cieczka | okres godowy lisów, wilków, borsuków, jenotów, psów, | ||
cieki | nogi kuraków, np. u kuropatwy | ||
cielę | żubr, jeleń, daniel w pierwszym roku życia, | ||
ciołek | roczny byczek łosia, jelenia lub daniela | ||
cuch | węch psa myśliwskiego, | ||
czarna stopa | teren pozbawiony pokrywy śnieżnej, | ||
czemchanie | wycieranie poroża ze scypułu, | ||
czochrać się | wycieranie o drzewa jeleni lub dzików, | ||
czternastak | jeleń byk o siedmiu odnogach na każdej tyce, | ||
czterodwudziestak | jeleń byk mający po dwanaście odnóg na każdej tyce, | ||
czuszykanie | głos wydawany przez koguta cietrzewia podczas toków, | ||
czyrykanie | głos wydawany przez zwołujące się kuropatwy, | ||
D |
|||
darniak | samiec sarny (rogacz) o wybitnie słabych parostkach i małej tuszy, | ||
dławienie | duszenie zwierzyny przez drapieżniki czworonożne, | ||
dolny wiatr | charakterystyczny sposób pracy psa myśliwskiego, z głową przy ziemi | ||
dołowanie | umieszczanie strzałów poniżej miejsca celowania, | ||
dryling | trójlufowa broń myśliwska o różnym układzie luf, | ||
dubeltówka | śrutowa broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych poziomo obok siebie, | ||
dublet | ustrzelenie dwóch sztuk zwierzyny dwoma kolejnymi strzałami, | ||
dwudziestak | jeleń byk o dziesięciu odnogach na jednej tyce, | ||
dwudziestka | myśliwska broń śrutowa kaliber 20 | ||
dwunastak | jeleń byk o sześciu odnogach na jednej tyce, | ||
dwunastka | myśliwska broń śrutowa kaliber 12 | ||
dwururka | inaczej dubeltówka, | ||
dyndać | o lisie, borsuku wilku lub jenocie – biec truchtem, | ||
dziesiątak | jeleń byk o pięciu odnogach na jednej tyce, | ||
dzikarz | pies myśliwski używany do polowań na dziki, | ||
dziwerówka | strzelba myśliwska o lufach wykonanych ze stali damasceńskiej, | ||
E |
|||
ekspres | łamana broń myśliwska kulowa o dwóch lufach, | ||
elaboracja | własnoręcznie wykonywanie śrutowej amunicji myśliwskiej, | ||
eżektor | wyrzutnik łusek w myśliwskiej broni łamanej, | ||
F |
|||
fafle | obwisłe górne wargi psa myśliwskiego – wyżła, | ||
fajki | kły dzika rosnące w górnej szczęce, | ||
farba | krew zwierzyny, | ||
farbowanie | krwawienie zwierzyny po strzale, | ||
fartuszek | pęk jasnych włosów przy sromie sarny, | ||
fiołek | gruczoł zapachowy u lisa, znajdujący się przy nasadzie ogona, | ||
fladrować | zakładać fladry, | ||
fladry | sznury z zamocowanymi kawałkami czerwonego płótna używane do polowań na wilki | ||
flagi | fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia w trakcie wycierania poroża, | ||
flanka | skrzydło myśliwych zagięte w kierunku miotu, | ||
flankować | obstawiać stanowiska na flankach, | ||
flinta | inne określenie strzelby myśliwskiej, | ||
fuzja | inne określenie strzelby myśliwskiej, | ||
G |
|||
gach | dorosły samiec zająca, | ||
gamrat | odyniec w okresie huczki, | ||
gawra | zimowe legowisko niedźwiedzia, | ||
ględzenie | głos wydawany przez łanię, | ||
głuszak | pisklę głuszca, | ||
głuszka, głuszyca | samica głuszca, | ||
gomółka | samiec okresowo nie posiadający poroża, | ||
górny wiatr | sposób pracy psa myśliwskiego, z głową uniesioną, | ||
grandle | szczątkowe kły w szczęce u jeleniowatych, | ||
grzęzy | wymiona samic łosia i jelenia, | ||
guzik | zwykle pierwsze poroże kozła, | ||
guzikarz | młody kozioł o porożu w kształcie niskich stożków, guzików, | ||
gwizd | ryj dzika, | ||
H |
|||
haki | poroże kozicy, | ||
huczka | okres godowy u dzików, | ||
I |
|||
igły | rogowe igiełki u leśnych kuraków wyrastające po bokach palców, zanikające po tokach, | ||
J |
|||
jasła | drabina na którą kładzie się karmę dla zwierzyny płowej, | ||
jaźwiec | borsuk, | ||
jucha | krew niedźwiedzia, | ||
K |
|||
kaban | duży dzik, | ||
kaptur | nakrycie głowy ptaka łowczego, | ||
karmisko | miejsce stałego dokarmiania zwierzyny, | ||
kęsy | zęby u drapieżników, | ||
kiść | zakończenie ogona żubra, | ||
kita | ogon lisa, | ||
klapak | nielotna młoda lub nielotna dojrzała kaczka w okresie zmiany upierzenia, | ||
klapanie | pierwsza z czterech części pieśni tokowej głuszca, | ||
Klaskanie, korkowanie | trzecia zwrotka pieśni głuszca, | ||
klępa | samica łosia, łosza, | ||
Kłapak, klapak | młoda, zwykle nielotna kaczka, | ||
kniazienie | odgłos wydawany przez wystraszonego zająca, | ||
kniejówka | broń myśliwska o dwóch lufach kulowej i śrutowej, | ||
kocica | samica zająca, | ||
kocięta | młode zająca, | ||
komora | klatka piersiowa u zwierzyny, | ||
korkowanie | trzecia z czterech części pieśni tokowej głuszca | ||
korona | zwieńczenie poroża jelenia w formie minimum trzech odnóg | ||
kot | samiec zająca | ||
kotlina | zagłębienie wygrzebane w ziemi, legowisko zająca | ||
koza | samica sarny | ||
kozioł | samiec sarny | ||
kraczka | inaczej pastorał,przenośna podpórka do broni | ||
krykucha | dzika kaczka wyhodowana w niewoli, wykorzystywana do wabienia kaczorów na wiosennych polowaniach w okresie godów | ||
kucharka | pierwsza kaczka przybywająca na zloty, | ||
kulka | haczyk służący do patroszenia ptactwa, | ||
kulkowanie | patroszenie tuszki ptaka za pomocą kulki, | ||
kwadruplet | oddane cztery celne następujące po sobie strzały, | ||
kwiat | ogon zwierzyny płowej i borsuka, | ||
kwiatek | biała sierść na końcu ogona lisa | ||
L |
|||
lampy | oczy wilka, | ||
latarnia | głowa wilka, | ||
licówka | łania przewodniczka, | ||
linia | szereg myśliwych na polowaniu zbiorowym, | ||
linijka | pojazd konny, służący do podwożenia myśliwych w trakcie polowania, | ||
lira | ogon cietrzewia, | ||
liszka | samica lisa, | ||
liściarka | zebrane i zasuszone pędy drzew i krzewów, wykładane w zimie jako karma | ||
lizawka | urządzenie łowieckie instalowane w terenie, służące do wykładania soli dla zwierzyny, | ||
locha | samica dzika, | ||
loftki | gruby śrut o średnicy powyżej 4,5 mm używany do polowania na wilki, | ||
loty | skrzydła ptaków, | ||
lustro, lusterko | jasna sierść na pośladkach u zwierzyny płowej, u nasady ogona, | ||
Ł |
|||
łania | samica jelenia, daniela | ||
łańka | młoda łania, nie prowadząca cielaka | ||
łopatacz | samiec łosia, o porożu w formie łopat (zobacz: badylarz) | ||
łopaty | forma poroża łosia i daniela w postaci szerokich, spłaszczonych powierzchni zwieńczonych licznymi sękami, | ||
łosza | samica łosia, klępa, | ||
łoszak | młody łoś, | ||
łyżka | ucho zwierzyny płowej, | ||
M |
|||
malowanie | wycieranie się dzików i jeleni o drzewa po wyjściu z babrzyska, | ||
mamrotanie | mruczenie niedźwiedzia, | ||
marcowanie | okres godowy u rysia i żbika, | ||
marczak | zając urodzony w marcu, | ||
markowanie | zaznaczanie przez wyżła obecności zwierzyny, | ||
matecznik | bezpieczna ostoja zwierzyny, | ||
medalion | trofeum w formie spreparowanej głowy z szyją zwierzęcia, spreparowana głowa z szyją ptaka lub ssaka, | ||
mener | przewodnik psa myśliwskiego, | ||
mieszek | wabik na przepiórki, | ||
mięsiarz | pogardliwe określenie myśliwego za wszelką cenę dążącego do zdobycia zwierzyny, nieetyczny myśliwy, kierujący się głównie chęcią pozyskania tuszy | ||
mikita,mykita | lis, | ||
mikot | wabik używany do wabienia kozłów | ||
miot | część terenu podczas polowania zbiorowego, | ||
młode zwierząt ssących urodzone z jednej ciąży, | |||
kolejne z pędzeń na polowaniu zbiorowym | |||
mnich | jeleń byk o porożu w kształcie niskich guzów, | ||
samiec nie posiadający poroża | |||
możdżeń | wyrostek kostny na czaszce jeleniowatych na którym nasadzane jest poroże, | ||
muszla | przyrząd do wabienia jeleni byków w okresie rykowiska, | ||
mykita | lis | ||
myłkus | samiec zwierzyny płowej o porożu wyraźnie zniekształconym, | ||
myszka | młody piżmak, | ||
N |
|||
na kulawy sztych | określenie zwierza który wychodzi w kierunku myśliwego na ukos z przodu | ||
na pomyka | sposób polowania na zające, polegający na tym, że myśliwy idzie przed siebie i strzela do napotkanej zwierzyny, | ||
na sztych | określenie zwierza który wychodzi w kierunku myśliwego na wprost z przodu, | ||
nadlufka | broń myśliwska o lufach ułożonych pionowo, | ||
nadoczniak | druga odnoga wieńca jelenia byka lub łopaty daniela, | ||
naganiacz | pomocnik myśliwego, którego zadaniem jest naganianie zwierzyny, | ||
naganka | grupa naganiaczy współpracujących ze sobą na polowaniu zbiorowym, | ||
naganiacze uczestniczący w polowaniu, płoszący zwierzynę w kierunku myśliwych | |||
narogi | jadalne narządy wewnętrzne zwierzyny grubej, | ||
narzynacz | pies myśliwski gryzący ubitą zwierzynę, | ||
nazimek | młody zając urodzony jesienią (michałek) | ||
nemrod | żartobliwa nazwa myśliwego, | ||
nęcisko | miejsce wyłożenia przynęty dla zwierzyny łownej | ||
niedokuna | młoda kuna, | ||
niedolisek | młody lis, | ||
niekoronny | jeleń byk noszący wieniec, którego tyki nie mają koron, | ||
nielot | młody ptak nie umiejący latać lub dorosły w okresie pierzenia, | ||
nogawice | gęste upierzenie na zgrzebłach głuszca, | ||
norowce | psy myśliwskie przeznaczone do pracy w norach, | ||
O |
|||
obcierka | strzał raniący powierzchownie zwierza, | ||
objazd | sposób polowania szczególnie na lisa, polegający na objeżdżaniu znajdującej się na polu zwierzyny tak aby zbliżyć się na odległość strzału, | ||
okładanie | przeszukiwanie przez psa myśliwskiego pola w celu wystawienia lub wypłoszenia ptactwa, (inaczej okładanie), | ||
oczniak | pierwsza od róży odnoga wieńca jelenia i łopaty daniela, | ||
oczyć | rozglądanie się zwierzyny, | ||
odbić | odłączyć się od stada, | ||
odnoga | odgałęzienie tyki w porożu jeleniowatych, | ||
odprzodówka | dawna broń myśliwska ładowana od przodu, | ||
odtrąbić | grać na sygnałówce, sygnały zakończenia polowania lub na śmierć ubitej zwierzyny, | ||
odtylcówka | broń myśliwska ładowana od tyłu, | ||
odwiatr | woń wydzielana przez zwierzynę, | ||
odyniec | samiec dzika powyżej 4 lat, | ||
odzew | odezwanie się na trąbce, w odpowiedzi na sygnał myśliwski, | ||
oganiać | obieganie przez jelenia byka chmary łań w czasie rykowiska, | ||
okno | otwór wejściowy do nory lisa, | ||
omyk | ogon zająca, | ||
opalone | brązowe lub czarne zabarwienie oręża dzika i haków jelenia, | ||
opierak | trzecia od czaszki odnoga w porożu jelenia | ||
opolować | objąć polowaniem część łowiska, | ||
oręż | trofeum myśliwskie z dzika – szable i fajki, czasem wieniec jelenia, | ||
organista | młody jeleń byk, który pierwszy rozpoczyna rykowisko, | ||
osacznik | dawna nazwa naganiacza, | ||
osada | łoże, | ||
osadzanie zwierzyny | zatrzymywanie w miejscu zwierzyny przez psa, | ||
osiemnastak | jeleń byk o dziewięciu odnogach na każdej tyce, | ||
oskrzydlić | postrzelić ptaka w skrzydło, | ||
osmużać | obielić zająca lub królika (ściągnąć skórę), | ||
ostatni kęs | włożony w pysk strzelonej zwierzyny fragment złomu, zielona część rośliny, którą wkłada się upolowanej zwierzynie roślinożernej do pyska | ||
ostęp | część lasu z ostoją zwierzyny, | ||
ostoja | teren stałego przebywania zwierzyny, | ||
ostroga | wyrostek z tyłu odnóży kuraków, | ||
pierwszy sęk łopaty daniela, | |||
oszczek | szczekanie psa myśliwskiego, sygnalizującego znalezienie lub wytropienie zwierzyny, | ||
oślada | trop kury na śniegu, | ||
otok | długa smycz służąca do prowadzenia psa myśliwskiego, | ||
otrąbić | ogłosić koniec polowania sygnałem myśliwskim, | ||
otropić | ustalić miejsce przebywania zwierzyny za pomocą tropów, | ||
owca | samica muflona, | ||
Ó |
|||
ósmak | jeleń byk z wieńcem o czterech odnogach na każdej tyce, | ||
P |
|||
padać w ogniu | zwierzyna, która po strzale pozostaje na miejscu, | ||
paprać się | piaskowa kąpiel ptaków, | ||
paprzysko | miejsce piaskowych kąpieli ptaków, | ||
paradoks | gwintowanie zakończenie lufy w broni śrutowej, | ||
parkoty | okres godowy zajęcy, | ||
parostki | poroże sarny kozła, | ||
pasynek | odnoga na łopacie łosia, | ||
paszcza | otwór gębowy niedźwiedzia, rysia, wilka i psa, | ||
paśnik | urządzenie łowieckie do zadawania karmy zwierzynie, drewniana konstrukcja służąca do dokarmiania zwierzyny grubej, szczególnie w okresie zimowym. | ||
patrochy | niejadalne wnętrzności zwierzyny, | ||
patroszenie | usuwanie wnętrzności strzelonej zwierzyny, | ||
perły | zgrubienia i wyrostki na tykach jelenia i rogacza, | ||
perukarz | kozioł o zdeformowanym porożu w kształcie narośli, zwykle pokrytej scypułem, przypadłość często związana z chorobą jąder lub ich utratą, | ||
pędzel | kiść włosów na organach płciowych byka, tryka i dzika, | ||
pędzelek | kępka włosów na uchu rysia, | ||
pędzenie | naganianie zwierzyny przez nagankę w kierunku myśliwych, | ||
pętla | krótkie rzemyki służące przytrzymaniu ptaka łowczego, | ||
splątane tropy zająca na śniegu, | |||
pianie | wydawanie ostrego głosu przez koguta bażanta, | ||
piastun | młody niedźwiedź, samiec pozostający z matką do następnego roku, | ||
pielesz | gniazdo ptaka drapieżnego, | ||
pierzenie się | wymiana upierzenia u ptaków, | ||
pies | samiec borsuka, lisa i jenota, | ||
pióro | nazwa ptactwa łownego, | ||
piszczeć | wydawanie głosu przez kozę, | ||
plusk | kielnia – ogon bobra, | ||
płaszcz | pancerz – zewnętrzna powłoka pocisku kulowego, | ||
płochacz | pies myśliwski do płoszenia zwierzyny z zarośli, | ||
płowa zwierzyna | jelenie, sarny, łosie i daniele, | ||
pniaki | haki – grandle, | ||
pocisk | rażąca część naboju myśliwskiego, | ||
podchód | sposób polowania, podchodzenie zwierzyny na odległość strzału, | ||
podeszwa | spód stopy niedźwiedzia, | ||
podjazd | rodzaj polowania, polegający na podjeżdżaniu do zwierzyny przez myśliwego furmanką lub saniami, | ||
podkładacz | myśliwy, który naprowadza psy na trop zwierzyny, | ||
podkowa | brązowy łuk na piersi kuropatwy, | ||
podlot | młody ptak, zaczynający latać, | ||
podpórka | laska lub rozwidlony drążek do podparcia broni przy strzale, | ||
podprowadzać | zaprowadzić myśliwego na spotkanie ze zwierzyną, | ||
podryw | sposób polowania, polegający na strzelaniu do ptactwa płoszonego przez samego myśliwego, | ||
podrywać się | zrywanie się ptaków do lotu, | ||
podstrzelić | strzelać do zwierzyny wychodzącej na sąsiada, podczas polowania zbiorowego, | ||
poduszka | inaczej baka – wypukłość na kolbie broni myśliwskiej, do której przykłada się policzek, | ||
pojedynek | samiec zwierzyn, wiodący samotny tryb życia, | ||
pokot | rozkład – ogół upolowanej zwierzyny, ułożony na zakończenie polowania z zachowaniem myśliwskiej hierarchii gatunków | ||
polano | wiecha – ogon wilka, | ||
pole | określenie wieku psa myśliwskiego, pole = rok życia psa | ||
pomiatać | wydawać potomstwo, u psów, borsuków, wilków i lisów, | ||
pomruk | głos wydawany przez jelenia byka i borsuka, | ||
pomykać | biec (o lisie, zającu i króliku), | ||
ponowa | świeży opad śniegu, | ||
poprawka | drugi strzał do tej samej zwierzyny, | ||
poroże | wyrostki kostne, nasadzane na możdżeniach u jeleniowatych, zrzucane corocznie i ponownie nasadzane, | ||
poryk | jednorazowy, głośny ryk jelenia byka, | ||
poskromić | zmusić ptaka łowczego do poddania się woli układającego, | ||
posoka | farba – krew zwierzyny grubej, | ||
posokowiec | pies myśliwski pracujący na farbie, | ||
postrzał | miejsce trafienia zwierzyny, | ||
postrzałek | ranny zwierz, | ||
posyp | daszek – paśnik dla kuropatw lub bażantów, | ||
sznurować | o lisie – biec | ||
prawka | prawa lufa broni myśliwskiej, | ||
prosić się | wydawanie potomstwa przez lochę, | ||
prośna | ciężarna locha, | ||
przechera | sprytny lis, | ||
przecinka | wycięta w lesie wizura lub ścieżka, | ||
przelatek | dzik urodzony w ubiegłym roku,czyli w drugim roku życia | ||
przelot | wiosenne i jesienne wędrówki ptaków do miejsc lęgowych lub na zimowiska, | ||
przesadzić | przeskakiwanie zwierzyny przez linię myśliwych, | ||
przesmyk | stałe miejsca przechodzenia zwierzyny zmieniającej ostoję, | ||
przestęp | trop jelenia charakteryzujący się tym, że odcisk tylnego badyla przekracza odcisk badyla przedniego, | ||
przetrzebić | zmniejszyć znacznie liczbę zwierzyny, | ||
przewód | kanał w lufie, | ||
przeziernik | przyrząd celowniczy z otworem w środku, zastępuje szczerbinkę, | ||
przezimek | zwierzyna urodzona poprzedniego roku, | ||
przodownica | łania, locha, owca prowadząca chmarę, watachę, stado, | ||
przybitka | korek z wojłoku lub tektury oddzielający śrut od prochu, | ||
przyrzut | szybkie przyłożenie broni do ramienia, | ||
przyspiesznik | urządzenie ułatwiające oddanie precyzyjnego strzału, | ||
przystrzelanie broni | wyregulowanie przyrządów celowniczych, | ||
ptak łowczy | ptak drapieżny, używany do polowań, | ||
ptaszarnia | pomieszczenie dla ptaków łowczych, | ||
ptaszniczka | długa myśliwska broń palna, używana do polowań na ptaki, | ||
pudlarz | myśliwy, który podczas polowania grupowego oddał najwięcej chybionych strzałów | ||
pudło | chybiony strzał, | ||
R |
|||
racica | rozdwojone kopyto zwierzyny płowej, żubra, kozicy, muflona i dzika, | ||
raciczki | szpile – wyrostki rogowe znajdujące się powyżej racic, | ||
rakieta | zaznaczenie strzału komorowego przez zwierzynę płową, podskok, | ||
rant | kryza, | ||
rapcie | racice dzika | ||
rapeta | noga dzika, | ||
remiza | porośnięty krzewami i drzewami teren wśród pól, | ||
repetier | powtarzalna, kulowa broń myśliwska, | ||
repetować | przeładować broń po oddaniu strzału, | ||
roczniak | jednoroczne zwierzę, | ||
rogacz | kozioł – samiec sarny, | ||
rogi | kostne wyrostki z pochwami rogowymi na kościach czołowych żubra, kozicy i muflona, | ||
rogować | uderzać rogami, dotyczy równierz zwierzyny płowej, | ||
rosochy | poroże łosia w formie łopat | ||
rozdęcie | uszkodzenie lufy polegające na rozszerzeniu średnicy lufy, | ||
rozkład | patrz pokot, | ||
rozładowanie | wyjęcie naboi z komory nabojowej i magazynka, | ||
rozłoga | rozstaw poroża,rozpiętość tyk poroża zwierzyny płowej, | ||
rozpórka | prawidło do suszenia skór zwierząt futerkowych, | ||
róg | wabik na jelenia, | ||
trąbka myśliwska, | |||
wyrostek czołowy u pustorogich, | |||
róża | pierścień kostny otaczający tykę u nasady w porożu zwierzyny płowej, | ||
róża daszkowa | róża o spadzistym kształcie, | ||
róże | pierścienie kostne u nasady poroża zwierzyny płowej | ||
rudel | stado saren | ||
rudel | stadko, stado saren | ||
ruja | okres godowy, | ||
rujowisko | zagłębienie w ziemi wykonane przez daniela, w którym odbywa się krycie łań, | ||
rusznikarz | rzemieślnik, zajmujący się wyrobem lub naprawą broni palnej, | ||
ruszyć | wypędzić zwierzynę z ostoi, | ||
ryk | głos jelenia byka podczas rykowiska, | ||
rykoszet | odbicie się kuli lub śrutu od przeszkody (drzewa, kamienia), zmieniające kierunek lotu, | ||
rykowisko | okres godowy jeleni | ||
S |
|||
sady | zlatywanie się w jedno miejsce kaczek, | ||
sadyba | koliba, kwatera myśliwska | ||
sadzić | szybki bieg zwierzyny, | ||
samura | stara samica dzika, żyjąca samotnie | ||
sarnina | dziczyzna z sarny, | ||
scypuł | owłosiony, ukrwiony naskórek pokrywający formujące się poroże | ||
sekundowanie | naśladowanie przez wyżła innego psa, który wystawia zwierzynę, | ||
selekt | zwierzę kwalifikujące do odstrzału selekcyjnego, np. z powodu słabych cech dziedzicznych | ||
sęk | wyrostek na łopacie daniela i łosia, | ||
sęki | rogowe palczaste odrosty na łopatach daniela | ||
sfora | kilka lub kilkanaście psów gończych, | ||
sidło | kłusownicza pętla z drutu do łapania zwierzyny, | ||
siodło | biała plama po obu stronach grzbietu muflona, | ||
siuta | koza, samica sarny | ||
skałkówka | dawna broń myśliwska, | ||
skarmiać | zużycie karmy do karmienia zwierzyny, | ||
skład | postawa strzelecka myśliwego, | ||
skłuć | dobić kordelasem postrzałka, | ||
skłusować | pozyskać nielegalnie zwierzynę, | ||
skoki | nogi zająca, | ||
część nóg ptaka, | |||
skolenie | głos lisa, | ||
skrom | tłuszcz zająca i królika, | ||
skromny | tłusty, | ||
skrzekot | niepłodny mieszaniec cietrzewia i głuszca, | ||
skrzydła | flanki – ustawiane pod kątem prostym do linii myśliwych, krańcowe stanowiska, | ||
słuchy | uszy dzika, zająca i królika, | ||
słupek | siad na tylnych skokach zająca lub królika, | ||
smuż | skóra zająca i królika, | ||
smycz | rzemień lub linka do prowadzenia psa przy nodze, | ||
sokolnik | polujący z ptakami łowczymi lub je układający, | ||
solnik | lizawka, | ||
spadły | słaby wychudzony zwierz, | ||
spałowanie | zdzieranie zębami przez jelenie, łosie i daniele, kory z drzew, | ||
spłonka | część naboju myśliwskiego, służąca do zapalenia prochu, | ||
spudłować | nie trafić do zwierzyny, | ||
spust | język spustowy broni myśliwskiej, | ||
stanowić | zatrzymanie przez psy gonionego zwierza, dające możliwość dojścia i oddania strzału myśliwemu, | ||
stanowisko | miejsce gdzie myśliwy oczekuje na zwierza, | ||
starka | samica ptaka wodząca młode, | ||
stawka | noga lisa i borsuka, | ||
stękanie | głos byka jelenia i łosia, przypominający stękanie, | ||
stopa | określenie powierzchni ziemi podczas polowania, | ||
stopka | zakończenie kolby broni myśliwskiej, | ||
stożek przejściowy | zwężanie się przewodu lufy za komorą nabojową, | ||
stójka | zatrzymanie się psa legawego w charakterystycznej pozie przed zwietrzoną zwierzyną, | ||
stroik | wabik na ptaki, | ||
strugi | przednie siekacze zająca i królika, | ||
strychulec | krótko obcięty ogon wyżła niemieckiego, | ||
strzałowe | opłata za pozyskaną zwierzynę, | ||
strzelba | śrutowa broń myśliwska, | ||
strzelony | zwierz trafiony śmiertelnie, | ||
strzyże | wąsy, włosy u nasady nosa zająca | ||
suka | samica psa, lisa, jenota lub borsuka, | ||
suknia | sierść zwierzyny płowej i dzika, | ||
sygnałówka | trąbka myśliwska do grania sygnałów myśliwskich, | ||
syk | jeden z głosów cietrzewia, wydawany podczas toków, | ||
szabas | przerwa w tokach cietrzewia podczas wschodu słońca, | ||
szable | kły dzika wyrastające z dolnej żuchwy | ||
szarak | zając, | ||
szarawary | długie włosy obrastające uda ssaków drapieżnych, | ||
szarża | atak dzika, | ||
szczecina |
włosy na ciele dzików, | ||
szczek | głos wydawany przez psy, lisy i sarny, | ||
szczenna | ciężarna suka, | ||
szczerbinka | część przyrządów celowniczych otwartych na lufie broni myśliwskiej, | ||
szczotki | igły – piórka u nóg koguta głuszca w okresie godowym, | ||
szczwacz | osoba układająca charty i ogary | ||
szczwać | polować z chartami, | ||
szczwany | zwierz doświadczony, chytry, | ||
szczypce | dawniej kleszcze do łapania borsuków żywcem, | ||
szdlarz | samiec jeleniowatych o porożu bez odnóg, | ||
szesnastak | jeleń byk o ośmiu odnogach na tykach, | ||
szesnastka | myśliwska broń śrutowa kaliber 16 | ||
szlak | droga, którą często ciągnie zwierzyna, | ||
szlakować | tropić zwierzynę, | ||
szlifowanie | czyhitanie, głucha pieśń – ostatnia zwrotka pieśni głuszca, | ||
sznur | trop wilka lub lisa, | ||
szóstak | samiec z rodziny jeleniowatych o porożu z dwiema odnogami na obu rogach | ||
szpicak | samiec z rodziny jeleniowatych w pierwszym porożu bez odnóg | ||
szpile | raciczki, | ||
szpony | palce ptaków drapieżnych, uzbrojone w pazury, | ||
sztucer | myśliwska broń kulowa z gwintowaną lufą | ||
sztuka | pojedynczy zwierz, | ||
szydlarz | samiec z rodziny jeleniowatych w drugim porożu bez odnóg | ||
szydło | ostre zakończenie tyk jelenia byka i kozła, | ||
tyka jeleniowatych pozbawiona odnóg, | |||
szyjka | najwęższa część łoża, służąca za uchwyt broni, | ||
szyna | połączenie luf broni myśliwskiej śrutowej lub kombinowanej, | ||
Ś |
|||
ściągać | wolne dochodzenie psa do zwietrzonej zwierzyny, | ||
zrywać strzeloną zwierzynę, | |||
ścinka | sierść zwierza obcięta kulą w miejscu trafienia, | ||
fragmenty sierści, odcięte od tuszy przez pocisk. | |||
ślad | dawniej trop, | ||
znak pozostawiony przez zwierzynę, często odchody, | |||
ślepia | oczy drapieżników, | ||
ślimy | rogi muflona, | ||
śrut | ołowiane kulki, składowa część naboju śrutowego, | ||
śrutówka | myśliwska broń śrutowa, | ||
świeca | pionowy lot śmiertelnie postrzelonego ptaka, | ||
skok zwierzyny płowej, rażonej strzałem na komorę, | |||
świece | oczy żubra, zwierzyny płowej, kozicy, muflona i dzika | ||
świst | głos wydawany przez wydry w okresie godowym, | ||
ostrzegawczy głos wydawany przez muflony, kozice i tchórze, | |||
odgłos skrzydeł przecinających powietrze, | |||
świstanie | głos wydawany przez słonkę w czasie ciągu, | ||
T |
|||
tabakiera | zakończenie gwizdu, nos u dzika | ||
tabun | duże stado dzikich gęsi lub kaczek, | ||
talerz | lustro, chusteczka, serwetka – biała plama na zadzie jeleniowatych, | ||
tarzać się | kąpać się w piasku, dotyczy jeleni i dzików, | ||
tarzawisko | suche, piaszczyste miejsce, w którym tarzają się jelenie i dziki, | ||
teriery | grupa psów myśliwskich, używana do polowań jako dzikarze, płochacze i norowce, | ||
toki | gra godowa ptaków, | ||
tokowik | ptak, który pierwszy odzywa się na tokowisku, | ||
tokowisko | sadowisko – teren na którym ptaki odbywają gody, | ||
ton główny | korkowanie – trzecia zwrotka pieśni głuszca, | ||
trelowanie | druga zwrotka pieśni głuszca, | ||
tresura | układanie psa myśliwskiego, | ||
trofeum | spreparowane części zwierzyny łownej, | ||
troki | pętle, rzemienne lub sznurowe, do noszenia ubitego ptactwa, rodzaj wielorzemykowych pęt, zazwyczaj skórzanych lub sznurkowych, służących do noszenia upolowanego ptactwa. | ||
trop | odciski stóp zwierząt na śniegu lub na ziemi, | ||
trop sfarbowany | trop farbującej zwierzyny, | ||
trop wejściowy | trop prowadzący do tropionego miotu, | ||
trop wyjściowy | trop prowadzący na zewnątrz tropionego miotu, | ||
tropienie | śledzenie zwierzyny po tropach, | ||
dochodzenie postrzelonej zwierzyny, | |||
trójlufka | trzylufowa broń myśliwska, | ||
tryplet | trzy celne strzały jednego myśliwego do różnych celów, | ||
trzebienie | usuwanie jąder ubitej zwierzynie, | ||
trzeszcze | oczy zająca, | ||
trzewik | skórzana, czasem gumowa nakładka na kolbę, służąca do przedłużenia kolby lub amortyzowania odrzutu, | ||
trzymać | osaczenie zwierzyny przez psy myśliwskie, | ||
tumak | kuna leśna, | ||
turzyca | sierść zająca | ||
sierść króilika | |||
tusza | ciało upolowanej zwierzyny grubej | ||
tuszka | ciało upolowanej zwierzyny drobnej | ||
tyka lub tyczka | róg u samców z rodziny jeleniowatych | ||
U |
|||
ubić | ustrzelić zwierzynę, | ||
ubranie | ubarwienie ptaków, | ||
uciąć | nagle przerwać pieśń tokową, | ||
udziec | udo zwierzyny grubej, | ||
ukrócić | przyzwyczaić ptaka łowczego do ludzi, psów i koni, | ||
uperlenie | wyrostki kostne pokrywające tyki kozła i jelenia byka, | ||
uroczysko | odludne miejsce w knieji, | ||
część łowiska, | |||
usmoł | dzik o sukni oblepionej żywicą, | ||
ustrzelić | ubić zwierzynę, | ||
uszy | czuby z piór wyrastające z tyłu głowy samca bataliona, | ||
uwabić | nauczyć ptaka łowczego powracania na rękawicę, | ||
W |
|||
wab | wabienie – naśladowanie przez myśliwego głosów zwierząt lub ptaków, mające na celu zbliżenie się lub sprowokowanie do odezwania się, | ||
wabidło | przyrząd do wabienia ptaka łowczego, | ||
wabik | przyrząd do wabienia zwierzyny łownej, | ||
wachlarz | ogon koguta głuszca, | ||
wadera | wilczyca – samica wilka, | ||
waga | stała ścieżka zwierzyny, | ||
walić | iść na myśliwego, | ||
warchlak | dzik w pierwszym roku życia, | ||
warczenie | odgłosy wydawane przez rysia w okresie godów, | ||
warowanie | pozycja psa, leżenie, | ||
wataha | stado wilków lub dzików, | ||
węglarz | lis o ciemnym ubarwieniu pyska i stawek, | ||
wiatr | węch psa myśliwskiego, | ||
zapach zwierzyny, | |||
widlica | rozwidlenie odnogi lub tyki u jeleniowatych, | ||
widłak | samiec z rodziny jeleniowatych o porożu z jedną odnogą na obu rogach | ||
widłówka | młoda kuropatwa po utracie środkowych sterówek, | ||
wiecheć | pędzel, | ||
wieczny ósmak | jeleń byk, który z roku na rok powtarza poroże w formie ósmaka, | ||
wielotykowiec | jeleń byk lub rogacz o porożu składającym się z więcej niż dwóch tyk, | ||
wieniec | poroże jelenia byka, | ||
wieniec jednostronnie koronny | wieniec z koroną na jednej tyce, | ||
wieniec koronny | wieniec zakończony koronami, | ||
wietrznik | nos zwierząt drapieżnych i psa, | ||
wietrzyć | badać otoczenie za pomocą węchu, | ||
wilczek | młody wilk, | ||
wilczura | futro z wilczych skór, | ||
wilczy chód | sposób poruszania się watahy wilków, polegający na stawianiu łap dokładnie w trop pierwszego wilka, | ||
wilczy dół | stosowana dawniej pułapka na zwierzynę, głównie wilki, | ||
wilczyca | wadera – samica wilka, | ||
wiosła | nogi ptaków wodnych, | ||
wizurka | przecinka w lesie, umożliwiająca obserwację lub oddanie strzału, | ||
wlot | miejsce trafienia zwierzyny, | ||
włóczenie | znoszenie przez borsuka ściółki do wyścielenia nory, | ||
włóczka | wleczenie zabitego zwierzęcia w celu stworzenia tropu, do szkolenia psa lub zwabienia drapieżników, | ||
wnyk | pętla do łapania zwierzyny, zastawiana przez kłusownika | ||
wodzić | prowadzić młode, | ||
wtok | wgłębienie w łusce naboju kulowego, | ||
wybębnić | wypłoszyć zwierzę z dziupli przez stukanie w pień drzewa, | ||
wybijak | przyrząd do wybijania spłonki z łuski pocisku śrutowego, | ||
wyciąg | urządzenie do wyciągania łuski z komory nabojowej, | ||
wycie | głos wilka, | ||
wyciec | ucieczka po ziemi ptaków łownych, | ||
wycieranie poroża | ścieranie scypułu przez jeleniowate, | ||
wycinek | dzik samiec w trzecim, czwartym roku życia | ||
wyciskać | wygonić zwierzynę z kryjówki, | ||
wykot | narodziny młodych u królika, zająca, sarny, kozicy i muflona | ||
wypalić | wystrzelić, | ||
wyprzedzenie | zakład jaki daje się celując i strzelając do poruszającego się zwierzęcia | ||
wyrzutnik | eżektor, | ||
wystawić | wskazywać zwierzynę przez psa lub innego myśliwego, | ||
wyżły | grupa psów myśliwskich, | ||
wżery | rak – wgłębienia w lufie powstałe wskutek działania rdzy, | ||
Z |
|||
zabiegać | podbiegać na spotkanie z będącym w ruchu zwierzem, | ||
zaciąg | opóźniony wystrzał, spowodowany niewłaściwym spalaniem się prochu, | ||
zajady | kęsy, | ||
zajęczyca | samica zająca, | ||
zalegać | zatrzymanie się zwierzyny na wypoczynek, | ||
zapady | wieczorne przyloty kogutów głuszca na tokowisko, | ||
zarzynanie | zabijanie przez wilka zdobyczy, | ||
zasadzanie głuszca | umiejscowienie zapadającego wieczorem głuszca, | ||
zasiadka | oczekiwanie w ukryciu na zwierzynę, | ||
zasięg | granica skutecznego strzału, | ||
zaśnieżyć się | zagrzebywanie się w śniegu kuropatw i cietrzewi, podczas dużych mrozów, | ||
zatrop | miejsce w pobliżu tropu wejściowego do miotu, | ||
zaznaczenie strzału | reakcja ruchowa zwierzyny w zależności od miejsca trafienia, | ||
zbarczyć | postrzelić praka w skrzydło, | ||
zbuchtowana ziemia | kawałek ziemi, z którego została zdarta darń przez dziki | ||
zdołować | strzelić poniżej celu, | ||
zestrzał | miejsce, w którym stało zwierzę w chwili przyjęcia kuli. | ||
zew | ryk jelenia podczas rykowiska, | ||
zew | wycie wilków, | ||
zgasić | ubić zwierza będącego w ruchu celnym strzałem, | ||
zgórować | trafić powyżej celu, | ||
zgrać | ustawić do oka przyrządy celownicze, | ||
zgraja | wataha – stado wilków, | ||
zgryzać | obgryzać pędy drzew, | ||
zgrzebła | cieki, | ||
zierniki | oczy ptaków, | ||
zimować | przebywać w zimie w danym łowisku, | ||
zimowisko | miejsce spędzania zimy ptaków wędrownych, | ||
zloty | gromadzenie się ptaków w jednym miejscu, | ||
złaja | łaja – kilka sfor ogarów, większa liczba dzikarzy, | ||
złamać się | o ptaku trafionym czystym strzałem, | ||
złom | gałązka z drzewa iglastego wsadzana do pyska zwierząt ułożonych w pokocie | ||
złożyć się | przyjąć właściwą postawę strzelecką, | ||
zostać w ogniu | o zwierzynie, padać na miejscu po celnym strzale, | ||
zrulować | o zającu, zostać w ogniu, | ||
zrzucać | pozbycie się poroża przez jeleniowate, | ||
zrzut | tyka poroża zrzucona przez samce jeleniowatych, odpadłe poroże zwierzyny płowej | ||
zwierzyna czarna | dziki | ||
zwierzyna drobna | lisy, zające, króliki, borsuki, jenoty, kuny, wydry, piżmaki, tchórze, wiewiórki i ptaki łowne, | ||
zwierzyna gruba | łosie, jelenie, daniele, sarny, rysie, wilki, dziki, | ||
zwierzyna płowa | łosie, jelenie, sarny i daniele, | ||
Ż |
|||
żer | pokarm zdobywany przez zwierzynę w łowisku, | ||
żeremie | gniazdo bobrów, | ||
żerować | zdobywać pokarm, | ||
żerowisko | miejsce żerowania zwierzyny, | ||
żmijka | lis o czarnym włosiu na podbrzuszu, | ||
żmurek | lis o kasztanowym kolorze futra | ||