Nasz język łowiecki jest niewątpliwe najbogatszym, najbarwniejszym i najdawniejszym językiem środowiskowym. Dawni łowcy, nasi praojcowie, stworzyli dla swoich potrzeb wiele określeń i nazw, często niezrozumiałych dla postronnych, nie parających się łowiectwem. Wiadomo że nasz język łowiecki wywarł duży wpływ na język potoczny i zawiera niemało prasłów słowiańskich.
Polski język łowiecki przechodził swe koleje jak wszystko na tym świecie. Był wielce szanowany na dworach królewskich, a także przez możnowładców i szlachtę.(…) Za przewinienia językowe wymierzano dotkliwą karę (…), kładziono delikwenta na ubitej zwierzynie i chłostano go rzemieniem służącym do łączenia psów w pary. Toteż nikt nie chciał narazić się na tak hańbiącą procedurę i pośmiewisko współtowarzyszy łowów.(…) Tragedia rozbiorów zaciążyła fatalnie na losach naszego języka łowieckiego. Spowodowała jego barbaryzacje i zachwaszczenie mnóstwem germanizmów, jak np.: „sztreka” zamiast „pokot”, „sztrajfą polować” zamiast „ławą” , „raubszyc” zamiast „kłusownik”, „hochsztand” zamiast „ambona”. (…) Byliśmy więc na najlepszej drodze do zaprzepaszczenia polskiego języka łowieckiego i jedynie zdecydowane działanie mogło go uratować. Zdawali sobie dobrze z tego sprawę nasi czołowi myśliwi, organizacje, prasa łowiecka i tradycjonaliści.
(…) Współcześnie, nasze władze łowieckie zdecydowanie uznają potrzebę kultywowania
i rozwijania języka łowieckiego, upatrując w nim istotny element kultury łowieckiej, stwarzający wieź między myśliwymi. Język ten, obok swojego piękna, jędrności i barwności, stwarza niepowtarzalną, wynikającą z tradycji atmosferę, która stanowi ważną część naszych obyczajów łowieckich, których przestrzeganie jest kwestią honoru świata łowieckiego.
fragmenty przedmowy do: „Polski język łowiecki”, Stanisław Hoppe, PWRiL ,1980
Słownik gwary łowieckiej
|
A |
|||
| ambona | stanowisko myśliwskie zbudowane nad ziemią na słupach,czasem na drzewie, | ||
| anons | głos psa oznajmiający znalezienie zwierzyny, | ||
| aportowanie | przynoszenie przez psa myśliwskiego strzelonej zwierzyny, | ||
| automat | broń myśliwska samopowtarzalna, może być śrutowa lub kulowa, | ||
| awantaż | odchylenie kolby w prawo lub w lewo od osi lufy, | ||
|
B |
|||
| babrzysko | miejsce kąpieli dzików i jeleni | ||
| badylarz | samiec łosia, o porożu w formie odnóg a nie łopat (zobacz: łopatacz) | ||
| badyle | nogi łosia, jelenia lub daniela, | ||
| bałwanek | kukła dzikiej kaczki, puszczana na wodę wabi inne kaczki, | ||
| baran | samiec muflona, | ||
| barłóg | legowisko dzików lub niedźwiedzi, | ||
| bartnik | niedźwiedź, | ||
| basior | dorosły samiec wilka, | ||
| basista | jeleń byk wyróżniający się grubym głosem na rykowisku | ||
| bączek | uchwyt do mocowania paska broni myśliwskiej, | ||
| bąkać | wydawanie głosu przez psy gończe po znalezieniu tropu, | ||
| bekowisko | okres godowy danieli lub miejsce godów danieli, | ||
| berło | drążek na który sadza się ptaka łowczego, | ||
| biała stopa | teren pokryty śniegiem, | ||
| biegi | nogi dzika, | ||
| bielenie | zdejmowanie skóry z upolowanego zwierzęcia, | ||
| blaski | inaczej trzeszcze – oczy zająca, | ||
| bobki | odchody zająca | ||
| bobrowanie | przeszukiwanie terenu przez zwierzęta, | ||
| bok | inaczej nadlufka – broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych pionowo, | ||
| bokobrody | kępki dłuższych włosów, wyrastające na policzkach rysia, dzika, jenota, | ||
| breneka | nabój kulowy do broni śrutowej, | ||
| broda | narośl pokryta dłuższym włosem, zwisająca pod szyją łosia, | ||
| dolna część grzywy jelenia byka, | |||
| pęk piór na szyi głuszca, | |||
| bródka | krótkie piórka u nasady ogona słonki, element ozdobny kapelusza myśliwskiego | ||
| bruzda | wgłębienie na tykach poroża jeleniowatych, | ||
| bruzda | wgłębienie w profilu gwintowania lufy, | ||
| buchtowanie | rycie w ziemi przez dziki w poszukiwaniu żeru, | ||
| buchtowisko | miejsce zryte przez dziki, | ||
| bukowisko | okres godowy i miejsce godów łosi, | ||
| bulgot | głos wydawany przez koguty cietrzewia podczas toków, | ||
| byk | nazwa samca jelenia, daniela, łosia lub żubra | ||
| byk stadny | jeleń byk, władający chmarą w okresie rykowiska, | ||
|
C |
|||
| cap | samiec kozicy, | ||
| cewki | nogi sarny, | ||
| chłyst | młody jeleń byk, który w czasie rykowiska przebywa w pobliżu chmary, | ||
| młody byk jeleń, który nie bierze udziału w rykowisku | |||
| młody samiec jelenia, odganiany przez byka do chmary łań | |||
| chmara | stado żubrów, jeleni, łosi, danieli, | ||
| chorągwie | fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia w czasie wycierania, | ||
| chrap | głos łosia byka w czasie bukowiska, | ||
| chrapanie | głos wydawany przez słonkę w trakcie lotu godowego (ciągu), | ||
| chrapy | nozdrza żubra, zwierzyny płowej, muflona, kozicy, | ||
| chwost | ogon muflona lub pęk długich włosów na końcu ogona dzika | ||
| chyb | długa i gęsta szczecina na grzbiecie dzika, | ||
| ciąg | przelot dzikich kacze lub gęsi na wodę rano lub wieczorem, | ||
| lot godowy słonek | |||
| ciągnięcie | powolne poruszanie się, wędrowanie żubrów, zwierzyny płowej, muflonów, | ||
| ciec | ucieczka piesza kuraków, | ||
| ciecier | cietrzew kogut, | ||
| ciecieruk | młody cietrzew kogut | ||
| cieciorka | kura cietrzewia, | ||
| cieczka | okres godowy lisów, wilków, borsuków, jenotów, psów, | ||
| cieki | nogi kuraków, np. u kuropatwy | ||
| cielę | żubr, jeleń, daniel w pierwszym roku życia, | ||
| ciołek | roczny byczek łosia, jelenia lub daniela | ||
| cuch | węch psa myśliwskiego, | ||
| czarna stopa | teren pozbawiony pokrywy śnieżnej, | ||
| czemchanie | wycieranie poroża ze scypułu, | ||
| czochrać się | wycieranie o drzewa jeleni lub dzików, | ||
| czternastak | jeleń byk o siedmiu odnogach na każdej tyce, | ||
| czterodwudziestak | jeleń byk mający po dwanaście odnóg na każdej tyce, | ||
| czuszykanie | głos wydawany przez koguta cietrzewia podczas toków, | ||
| czyrykanie | głos wydawany przez zwołujące się kuropatwy, | ||
|
D |
|||
| darniak | samiec sarny (rogacz) o wybitnie słabych parostkach i małej tuszy, | ||
| dławienie | duszenie zwierzyny przez drapieżniki czworonożne, | ||
| dolny wiatr | charakterystyczny sposób pracy psa myśliwskiego, z głową przy ziemi | ||
| dołowanie | umieszczanie strzałów poniżej miejsca celowania, | ||
| dryling | trójlufowa broń myśliwska o różnym układzie luf, | ||
| dubeltówka | śrutowa broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych poziomo obok siebie, | ||
| dublet | ustrzelenie dwóch sztuk zwierzyny dwoma kolejnymi strzałami, | ||
| dwudziestak | jeleń byk o dziesięciu odnogach na jednej tyce, | ||
| dwudziestka | myśliwska broń śrutowa kaliber 20 | ||
| dwunastak | jeleń byk o sześciu odnogach na jednej tyce, | ||
| dwunastka | myśliwska broń śrutowa kaliber 12 | ||
| dwururka | inaczej dubeltówka, | ||
| dyndać | o lisie, borsuku wilku lub jenocie – biec truchtem, | ||
| dziesiątak | jeleń byk o pięciu odnogach na jednej tyce, | ||
| dzikarz | pies myśliwski używany do polowań na dziki, | ||
| dziwerówka | strzelba myśliwska o lufach wykonanych ze stali damasceńskiej, | ||
|
E |
|||
| ekspres | łamana broń myśliwska kulowa o dwóch lufach, | ||
| elaboracja | własnoręcznie wykonywanie śrutowej amunicji myśliwskiej, | ||
| eżektor | wyrzutnik łusek w myśliwskiej broni łamanej, | ||
|
F |
|||
| fafle | obwisłe górne wargi psa myśliwskiego – wyżła, | ||
| fajki | kły dzika rosnące w górnej szczęce, | ||
| farba | krew zwierzyny, | ||
| farbowanie | krwawienie zwierzyny po strzale, | ||
| fartuszek | pęk jasnych włosów przy sromie sarny, | ||
| fiołek | gruczoł zapachowy u lisa, znajdujący się przy nasadzie ogona, | ||
| fladrować | zakładać fladry, | ||
| fladry | sznury z zamocowanymi kawałkami czerwonego płótna używane do polowań na wilki | ||
| flagi | fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia w trakcie wycierania poroża, | ||
| flanka | skrzydło myśliwych zagięte w kierunku miotu, | ||
| flankować | obstawiać stanowiska na flankach, | ||
| flinta | inne określenie strzelby myśliwskiej, | ||
| fuzja | inne określenie strzelby myśliwskiej, | ||
|
G |
|||
| gach | dorosły samiec zająca, | ||
| gamrat | odyniec w okresie huczki, | ||
| gawra | zimowe legowisko niedźwiedzia, | ||
| ględzenie | głos wydawany przez łanię, | ||
| głuszak | pisklę głuszca, | ||
| głuszka, głuszyca | samica głuszca, | ||
| gomółka | samiec okresowo nie posiadający poroża, | ||
| górny wiatr | sposób pracy psa myśliwskiego, z głową uniesioną, | ||
| grandle | szczątkowe kły w szczęce u jeleniowatych, | ||
| grzęzy | wymiona samic łosia i jelenia, | ||
| guzik | zwykle pierwsze poroże kozła, | ||
| guzikarz | młody kozioł o porożu w kształcie niskich stożków, guzików, | ||
| gwizd | ryj dzika, | ||
|
H |
|||
| haki | poroże kozicy, | ||
| huczka | okres godowy u dzików, | ||
|
I |
|||
| igły | rogowe igiełki u leśnych kuraków wyrastające po bokach palców, zanikające po tokach, | ||
|
J |
|||
| jasła | drabina na którą kładzie się karmę dla zwierzyny płowej, | ||
| jaźwiec | borsuk, | ||
| jucha | krew niedźwiedzia, | ||
|
K |
|||
| kaban | duży dzik, | ||
| kaptur | nakrycie głowy ptaka łowczego, | ||
| karmisko | miejsce stałego dokarmiania zwierzyny, | ||
| kęsy | zęby u drapieżników, | ||
| kiść | zakończenie ogona żubra, | ||
| kita | ogon lisa, | ||
| klapak | nielotna młoda lub nielotna dojrzała kaczka w okresie zmiany upierzenia, | ||
| klapanie | pierwsza z czterech części pieśni tokowej głuszca, | ||
| Klaskanie, korkowanie | trzecia zwrotka pieśni głuszca, | ||
| klępa | samica łosia, łosza, | ||
| Kłapak, klapak | młoda, zwykle nielotna kaczka, | ||
| kniazienie | odgłos wydawany przez wystraszonego zająca, | ||
| kniejówka | broń myśliwska o dwóch lufach kulowej i śrutowej, | ||
| kocica | samica zająca, | ||
| kocięta | młode zająca, | ||
| komora | klatka piersiowa u zwierzyny, | ||
| korkowanie | trzecia z czterech części pieśni tokowej głuszca | ||
| korona | zwieńczenie poroża jelenia w formie minimum trzech odnóg | ||
| kot | samiec zająca | ||
| kotlina | zagłębienie wygrzebane w ziemi, legowisko zająca | ||
| koza | samica sarny | ||
| kozioł | samiec sarny | ||
| kraczka | inaczej pastorał,przenośna podpórka do broni | ||
| krykucha | dzika kaczka wyhodowana w niewoli, wykorzystywana do wabienia kaczorów na wiosennych polowaniach w okresie godów | ||
| kucharka | pierwsza kaczka przybywająca na zloty, | ||
| kulka | haczyk służący do patroszenia ptactwa, | ||
| kulkowanie | patroszenie tuszki ptaka za pomocą kulki, | ||
| kwadruplet | oddane cztery celne następujące po sobie strzały, | ||
| kwiat | ogon zwierzyny płowej i borsuka, | ||
| kwiatek | biała sierść na końcu ogona lisa | ||
|
L |
|||
| lampy | oczy wilka, | ||
| latarnia | głowa wilka, | ||
| licówka | łania przewodniczka, | ||
| linia | szereg myśliwych na polowaniu zbiorowym, | ||
| linijka | pojazd konny, służący do podwożenia myśliwych w trakcie polowania, | ||
| lira | ogon cietrzewia, | ||
| liszka | samica lisa, | ||
| liściarka | zebrane i zasuszone pędy drzew i krzewów, wykładane w zimie jako karma | ||
| lizawka | urządzenie łowieckie instalowane w terenie, służące do wykładania soli dla zwierzyny, | ||
| locha | samica dzika, | ||
| loftki | gruby śrut o średnicy powyżej 4,5 mm używany do polowania na wilki, | ||
| loty | skrzydła ptaków, | ||
| lustro, lusterko | jasna sierść na pośladkach u zwierzyny płowej, u nasady ogona, | ||
|
Ł |
|||
| łania | samica jelenia, daniela | ||
| łańka | młoda łania, nie prowadząca cielaka | ||
| łopatacz | samiec łosia, o porożu w formie łopat (zobacz: badylarz) | ||
| łopaty | forma poroża łosia i daniela w postaci szerokich, spłaszczonych powierzchni zwieńczonych licznymi sękami, | ||
| łosza | samica łosia, klępa, | ||
| łoszak | młody łoś, | ||
| łyżka | ucho zwierzyny płowej, | ||
|
M |
|||
| malowanie | wycieranie się dzików i jeleni o drzewa po wyjściu z babrzyska, | ||
| mamrotanie | mruczenie niedźwiedzia, | ||
| marcowanie | okres godowy u rysia i żbika, | ||
| marczak | zając urodzony w marcu, | ||
| markowanie | zaznaczanie przez wyżła obecności zwierzyny, | ||
| matecznik | bezpieczna ostoja zwierzyny, | ||
| medalion | trofeum w formie spreparowanej głowy z szyją zwierzęcia, spreparowana głowa z szyją ptaka lub ssaka, | ||
| mener | przewodnik psa myśliwskiego, | ||
| mieszek | wabik na przepiórki, | ||
| mięsiarz | pogardliwe określenie myśliwego za wszelką cenę dążącego do zdobycia zwierzyny, nieetyczny myśliwy, kierujący się głównie chęcią pozyskania tuszy | ||
| mikita,mykita | lis, | ||
| mikot | wabik używany do wabienia kozłów | ||
| miot | część terenu podczas polowania zbiorowego, | ||
| młode zwierząt ssących urodzone z jednej ciąży, | |||
| kolejne z pędzeń na polowaniu zbiorowym | |||
| mnich | jeleń byk o porożu w kształcie niskich guzów, | ||
| samiec nie posiadający poroża | |||
| możdżeń | wyrostek kostny na czaszce jeleniowatych na którym nasadzane jest poroże, | ||
| muszla | przyrząd do wabienia jeleni byków w okresie rykowiska, | ||
| mykita | lis | ||
| myłkus | samiec zwierzyny płowej o porożu wyraźnie zniekształconym, | ||
| myszka | młody piżmak, | ||
|
N |
|||
| na kulawy sztych | określenie zwierza który wychodzi w kierunku myśliwego na ukos z przodu | ||
| na pomyka | sposób polowania na zające, polegający na tym, że myśliwy idzie przed siebie i strzela do napotkanej zwierzyny, | ||
| na sztych | określenie zwierza który wychodzi w kierunku myśliwego na wprost z przodu, | ||
| nadlufka | broń myśliwska o lufach ułożonych pionowo, | ||
| nadoczniak | druga odnoga wieńca jelenia byka lub łopaty daniela, | ||
| naganiacz | pomocnik myśliwego, którego zadaniem jest naganianie zwierzyny, | ||
| naganka | grupa naganiaczy współpracujących ze sobą na polowaniu zbiorowym, | ||
| naganiacze uczestniczący w polowaniu, płoszący zwierzynę w kierunku myśliwych | |||
| narogi | jadalne narządy wewnętrzne zwierzyny grubej, | ||
| narzynacz | pies myśliwski gryzący ubitą zwierzynę, | ||
| nazimek | młody zając urodzony jesienią (michałek) | ||
| nemrod | żartobliwa nazwa myśliwego, | ||
| nęcisko | miejsce wyłożenia przynęty dla zwierzyny łownej | ||
| niedokuna | młoda kuna, | ||
| niedolisek | młody lis, | ||
| niekoronny | jeleń byk noszący wieniec, którego tyki nie mają koron, | ||
| nielot | młody ptak nie umiejący latać lub dorosły w okresie pierzenia, | ||
| nogawice | gęste upierzenie na zgrzebłach głuszca, | ||
| norowce | psy myśliwskie przeznaczone do pracy w norach, | ||
|
O |
|||
| obcierka | strzał raniący powierzchownie zwierza, | ||
| objazd | sposób polowania szczególnie na lisa, polegający na objeżdżaniu znajdującej się na polu zwierzyny tak aby zbliżyć się na odległość strzału, | ||
| okładanie | przeszukiwanie przez psa myśliwskiego pola w celu wystawienia lub wypłoszenia ptactwa, (inaczej okładanie), | ||
| oczniak | pierwsza od róży odnoga wieńca jelenia i łopaty daniela, | ||
| oczyć | rozglądanie się zwierzyny, | ||
| odbić | odłączyć się od stada, | ||
| odnoga | odgałęzienie tyki w porożu jeleniowatych, | ||
| odprzodówka | dawna broń myśliwska ładowana od przodu, | ||
| odtrąbić | grać na sygnałówce, sygnały zakończenia polowania lub na śmierć ubitej zwierzyny, | ||
| odtylcówka | broń myśliwska ładowana od tyłu, | ||
| odwiatr | woń wydzielana przez zwierzynę, | ||
| odyniec | samiec dzika powyżej 4 lat, | ||
| odzew | odezwanie się na trąbce, w odpowiedzi na sygnał myśliwski, | ||
| oganiać | obieganie przez jelenia byka chmary łań w czasie rykowiska, | ||
| okno | otwór wejściowy do nory lisa, | ||
| omyk | ogon zająca, | ||
| opalone | brązowe lub czarne zabarwienie oręża dzika i haków jelenia, | ||
| opierak | trzecia od czaszki odnoga w porożu jelenia | ||
| opolować | objąć polowaniem część łowiska, | ||
| oręż | trofeum myśliwskie z dzika – szable i fajki, czasem wieniec jelenia, | ||
| organista | młody jeleń byk, który pierwszy rozpoczyna rykowisko, | ||
| osacznik | dawna nazwa naganiacza, | ||
| osada | łoże, | ||
| osadzanie zwierzyny | zatrzymywanie w miejscu zwierzyny przez psa, | ||
| osiemnastak | jeleń byk o dziewięciu odnogach na każdej tyce, | ||
| oskrzydlić | postrzelić ptaka w skrzydło, | ||
| osmużać | obielić zająca lub królika (ściągnąć skórę), | ||
| ostatni kęs | włożony w pysk strzelonej zwierzyny fragment złomu, zielona część rośliny, którą wkłada się upolowanej zwierzynie roślinożernej do pyska | ||
| ostęp | część lasu z ostoją zwierzyny, | ||
| ostoja | teren stałego przebywania zwierzyny, | ||
| ostroga | wyrostek z tyłu odnóży kuraków, | ||
| pierwszy sęk łopaty daniela, | |||
| oszczek | szczekanie psa myśliwskiego, sygnalizującego znalezienie lub wytropienie zwierzyny, | ||
| oślada | trop kury na śniegu, | ||
| otok | długa smycz służąca do prowadzenia psa myśliwskiego, | ||
| otrąbić | ogłosić koniec polowania sygnałem myśliwskim, | ||
| otropić | ustalić miejsce przebywania zwierzyny za pomocą tropów, | ||
| owca | samica muflona, | ||
|
Ó |
|||
| ósmak | jeleń byk z wieńcem o czterech odnogach na każdej tyce, | ||
|
P |
|||
| padać w ogniu | zwierzyna, która po strzale pozostaje na miejscu, | ||
| paprać się | piaskowa kąpiel ptaków, | ||
| paprzysko | miejsce piaskowych kąpieli ptaków, | ||
| paradoks | gwintowanie zakończenie lufy w broni śrutowej, | ||
| parkoty | okres godowy zajęcy, | ||
| parostki | poroże sarny kozła, | ||
| pasynek | odnoga na łopacie łosia, | ||
| paszcza | otwór gębowy niedźwiedzia, rysia, wilka i psa, | ||
| paśnik | urządzenie łowieckie do zadawania karmy zwierzynie, drewniana konstrukcja służąca do dokarmiania zwierzyny grubej, szczególnie w okresie zimowym. | ||
| patrochy | niejadalne wnętrzności zwierzyny, | ||
| patroszenie | usuwanie wnętrzności strzelonej zwierzyny, | ||
| perły | zgrubienia i wyrostki na tykach jelenia i rogacza, | ||
| perukarz | kozioł o zdeformowanym porożu w kształcie narośli, zwykle pokrytej scypułem, przypadłość często związana z chorobą jąder lub ich utratą, | ||
| pędzel | kiść włosów na organach płciowych byka, tryka i dzika, | ||
| pędzelek | kępka włosów na uchu rysia, | ||
| pędzenie | naganianie zwierzyny przez nagankę w kierunku myśliwych, | ||
| pętla | krótkie rzemyki służące przytrzymaniu ptaka łowczego, | ||
| splątane tropy zająca na śniegu, | |||
| pianie | wydawanie ostrego głosu przez koguta bażanta, | ||
| piastun | młody niedźwiedź, samiec pozostający z matką do następnego roku, | ||
| pielesz | gniazdo ptaka drapieżnego, | ||
| pierzenie się | wymiana upierzenia u ptaków, | ||
| pies | samiec borsuka, lisa i jenota, | ||
| pióro | nazwa ptactwa łownego, | ||
| piszczeć | wydawanie głosu przez kozę, | ||
| plusk | kielnia – ogon bobra, | ||
| płaszcz | pancerz – zewnętrzna powłoka pocisku kulowego, | ||
| płochacz | pies myśliwski do płoszenia zwierzyny z zarośli, | ||
| płowa zwierzyna | jelenie, sarny, łosie i daniele, | ||
| pniaki | haki – grandle, | ||
| pocisk | rażąca część naboju myśliwskiego, | ||
| podchód | sposób polowania, podchodzenie zwierzyny na odległość strzału, | ||
| podeszwa | spód stopy niedźwiedzia, | ||
| podjazd | rodzaj polowania, polegający na podjeżdżaniu do zwierzyny przez myśliwego furmanką lub saniami, | ||
| podkładacz | myśliwy, który naprowadza psy na trop zwierzyny, | ||
| podkowa | brązowy łuk na piersi kuropatwy, | ||
| podlot | młody ptak, zaczynający latać, | ||
| podpórka | laska lub rozwidlony drążek do podparcia broni przy strzale, | ||
| podprowadzać | zaprowadzić myśliwego na spotkanie ze zwierzyną, | ||
| podryw | sposób polowania, polegający na strzelaniu do ptactwa płoszonego przez samego myśliwego, | ||
| podrywać się | zrywanie się ptaków do lotu, | ||
| podstrzelić | strzelać do zwierzyny wychodzącej na sąsiada, podczas polowania zbiorowego, | ||
| poduszka | inaczej baka – wypukłość na kolbie broni myśliwskiej, do której przykłada się policzek, | ||
| pojedynek | samiec zwierzyn, wiodący samotny tryb życia, | ||
| pokot | rozkład – ogół upolowanej zwierzyny, ułożony na zakończenie polowania z zachowaniem myśliwskiej hierarchii gatunków | ||
| polano | wiecha – ogon wilka, | ||
| pole | określenie wieku psa myśliwskiego, pole = rok życia psa | ||
| pomiatać | wydawać potomstwo, u psów, borsuków, wilków i lisów, | ||
| pomruk | głos wydawany przez jelenia byka i borsuka, | ||
| pomykać | biec (o lisie, zającu i króliku), | ||
| ponowa | świeży opad śniegu, | ||
| poprawka | drugi strzał do tej samej zwierzyny, | ||
| poroże | wyrostki kostne, nasadzane na możdżeniach u jeleniowatych, zrzucane corocznie i ponownie nasadzane, | ||
| poryk | jednorazowy, głośny ryk jelenia byka, | ||
| poskromić | zmusić ptaka łowczego do poddania się woli układającego, | ||
| posoka | farba – krew zwierzyny grubej, | ||
| posokowiec | pies myśliwski pracujący na farbie, | ||
| postrzał | miejsce trafienia zwierzyny, | ||
| postrzałek | ranny zwierz, | ||
| posyp | daszek – paśnik dla kuropatw lub bażantów, | ||
| sznurować | o lisie – biec | ||
| prawka | prawa lufa broni myśliwskiej, | ||
| prosić się | wydawanie potomstwa przez lochę, | ||
| prośna | ciężarna locha, | ||
| przechera | sprytny lis, | ||
| przecinka | wycięta w lesie wizura lub ścieżka, | ||
| przelatek | dzik urodzony w ubiegłym roku,czyli w drugim roku życia | ||
| przelot | wiosenne i jesienne wędrówki ptaków do miejsc lęgowych lub na zimowiska, | ||
| przesadzić | przeskakiwanie zwierzyny przez linię myśliwych, | ||
| przesmyk | stałe miejsca przechodzenia zwierzyny zmieniającej ostoję, | ||
| przestęp | trop jelenia charakteryzujący się tym, że odcisk tylnego badyla przekracza odcisk badyla przedniego, | ||
| przetrzebić | zmniejszyć znacznie liczbę zwierzyny, | ||
| przewód | kanał w lufie, | ||
| przeziernik | przyrząd celowniczy z otworem w środku, zastępuje szczerbinkę, | ||
| przezimek | zwierzyna urodzona poprzedniego roku, | ||
| przodownica | łania, locha, owca prowadząca chmarę, watachę, stado, | ||
| przybitka | korek z wojłoku lub tektury oddzielający śrut od prochu, | ||
| przyrzut | szybkie przyłożenie broni do ramienia, | ||
| przyspiesznik | urządzenie ułatwiające oddanie precyzyjnego strzału, | ||
| przystrzelanie broni | wyregulowanie przyrządów celowniczych, | ||
| ptak łowczy | ptak drapieżny, używany do polowań, | ||
| ptaszarnia | pomieszczenie dla ptaków łowczych, | ||
| ptaszniczka | długa myśliwska broń palna, używana do polowań na ptaki, | ||
| pudlarz | myśliwy, który podczas polowania grupowego oddał najwięcej chybionych strzałów | ||
| pudło | chybiony strzał, | ||
|
R |
|||
| racica | rozdwojone kopyto zwierzyny płowej, żubra, kozicy, muflona i dzika, | ||
| raciczki | szpile – wyrostki rogowe znajdujące się powyżej racic, | ||
| rakieta | zaznaczenie strzału komorowego przez zwierzynę płową, podskok, | ||
| rant | kryza, | ||
| rapcie | racice dzika | ||
| rapeta | noga dzika, | ||
| remiza | porośnięty krzewami i drzewami teren wśród pól, | ||
| repetier | powtarzalna, kulowa broń myśliwska, | ||
| repetować | przeładować broń po oddaniu strzału, | ||
| roczniak | jednoroczne zwierzę, | ||
| rogacz | kozioł – samiec sarny, | ||
| rogi | kostne wyrostki z pochwami rogowymi na kościach czołowych żubra, kozicy i muflona, | ||
| rogować | uderzać rogami, dotyczy równierz zwierzyny płowej, | ||
| rosochy | poroże łosia w formie łopat | ||
| rozdęcie | uszkodzenie lufy polegające na rozszerzeniu średnicy lufy, | ||
| rozkład | patrz pokot, | ||
| rozładowanie | wyjęcie naboi z komory nabojowej i magazynka, | ||
| rozłoga | rozstaw poroża,rozpiętość tyk poroża zwierzyny płowej, | ||
| rozpórka | prawidło do suszenia skór zwierząt futerkowych, | ||
| róg | wabik na jelenia, | ||
| trąbka myśliwska, | |||
| wyrostek czołowy u pustorogich, | |||
| róża | pierścień kostny otaczający tykę u nasady w porożu zwierzyny płowej, | ||
| róża daszkowa | róża o spadzistym kształcie, | ||
| róże | pierścienie kostne u nasady poroża zwierzyny płowej | ||
| rudel | stado saren | ||
| rudel | stadko, stado saren | ||
| ruja | okres godowy, | ||
| rujowisko | zagłębienie w ziemi wykonane przez daniela, w którym odbywa się krycie łań, | ||
| rusznikarz | rzemieślnik, zajmujący się wyrobem lub naprawą broni palnej, | ||
| ruszyć | wypędzić zwierzynę z ostoi, | ||
| ryk | głos jelenia byka podczas rykowiska, | ||
| rykoszet | odbicie się kuli lub śrutu od przeszkody (drzewa, kamienia), zmieniające kierunek lotu, | ||
| rykowisko | okres godowy jeleni | ||
|
S |
|||
| sady | zlatywanie się w jedno miejsce kaczek, | ||
| sadyba | koliba, kwatera myśliwska | ||
| sadzić | szybki bieg zwierzyny, | ||
| samura | stara samica dzika, żyjąca samotnie | ||
| sarnina | dziczyzna z sarny, | ||
| scypuł | owłosiony, ukrwiony naskórek pokrywający formujące się poroże | ||
| sekundowanie | naśladowanie przez wyżła innego psa, który wystawia zwierzynę, | ||
| selekt | zwierzę kwalifikujące do odstrzału selekcyjnego, np. z powodu słabych cech dziedzicznych | ||
| sęk | wyrostek na łopacie daniela i łosia, | ||
| sęki | rogowe palczaste odrosty na łopatach daniela | ||
| sfora | kilka lub kilkanaście psów gończych, | ||
| sidło | kłusownicza pętla z drutu do łapania zwierzyny, | ||
| siodło | biała plama po obu stronach grzbietu muflona, | ||
| siuta | koza, samica sarny | ||
| skałkówka | dawna broń myśliwska, | ||
| skarmiać | zużycie karmy do karmienia zwierzyny, | ||
| skład | postawa strzelecka myśliwego, | ||
| skłuć | dobić kordelasem postrzałka, | ||
| skłusować | pozyskać nielegalnie zwierzynę, | ||
| skoki | nogi zająca, | ||
| część nóg ptaka, | |||
| skolenie | głos lisa, | ||
| skrom | tłuszcz zająca i królika, | ||
| skromny | tłusty, | ||
| skrzekot | niepłodny mieszaniec cietrzewia i głuszca, | ||
| skrzydła | flanki – ustawiane pod kątem prostym do linii myśliwych, krańcowe stanowiska, | ||
| słuchy | uszy dzika, zająca i królika, | ||
| słupek | siad na tylnych skokach zająca lub królika, | ||
| smuż | skóra zająca i królika, | ||
| smycz | rzemień lub linka do prowadzenia psa przy nodze, | ||
| sokolnik | polujący z ptakami łowczymi lub je układający, | ||
| solnik | lizawka, | ||
| spadły | słaby wychudzony zwierz, | ||
| spałowanie | zdzieranie zębami przez jelenie, łosie i daniele, kory z drzew, | ||
| spłonka | część naboju myśliwskiego, służąca do zapalenia prochu, | ||
| spudłować | nie trafić do zwierzyny, | ||
| spust | język spustowy broni myśliwskiej, | ||
| stanowić | zatrzymanie przez psy gonionego zwierza, dające możliwość dojścia i oddania strzału myśliwemu, | ||
| stanowisko | miejsce gdzie myśliwy oczekuje na zwierza, | ||
| starka | samica ptaka wodząca młode, | ||
| stawka | noga lisa i borsuka, | ||
| stękanie | głos byka jelenia i łosia, przypominający stękanie, | ||
| stopa | określenie powierzchni ziemi podczas polowania, | ||
| stopka | zakończenie kolby broni myśliwskiej, | ||
| stożek przejściowy | zwężanie się przewodu lufy za komorą nabojową, | ||
| stójka | zatrzymanie się psa legawego w charakterystycznej pozie przed zwietrzoną zwierzyną, | ||
| stroik | wabik na ptaki, | ||
| strugi | przednie siekacze zająca i królika, | ||
| strychulec | krótko obcięty ogon wyżła niemieckiego, | ||
| strzałowe | opłata za pozyskaną zwierzynę, | ||
| strzelba | śrutowa broń myśliwska, | ||
| strzelony | zwierz trafiony śmiertelnie, | ||
| strzyże | wąsy, włosy u nasady nosa zająca | ||
| suka | samica psa, lisa, jenota lub borsuka, | ||
| suknia | sierść zwierzyny płowej i dzika, | ||
| sygnałówka | trąbka myśliwska do grania sygnałów myśliwskich, | ||
| syk | jeden z głosów cietrzewia, wydawany podczas toków, | ||
| szabas | przerwa w tokach cietrzewia podczas wschodu słońca, | ||
| szable | kły dzika wyrastające z dolnej żuchwy | ||
| szarak | zając, | ||
| szarawary | długie włosy obrastające uda ssaków drapieżnych, | ||
| szarża | atak dzika, | ||
| szczecina |
włosy na ciele dzików, | ||
| szczek | głos wydawany przez psy, lisy i sarny, | ||
| szczenna | ciężarna suka, | ||
| szczerbinka | część przyrządów celowniczych otwartych na lufie broni myśliwskiej, | ||
| szczotki | igły – piórka u nóg koguta głuszca w okresie godowym, | ||
| szczwacz | osoba układająca charty i ogary | ||
| szczwać | polować z chartami, | ||
| szczwany | zwierz doświadczony, chytry, | ||
| szczypce | dawniej kleszcze do łapania borsuków żywcem, | ||
| szdlarz | samiec jeleniowatych o porożu bez odnóg, | ||
| szesnastak | jeleń byk o ośmiu odnogach na tykach, | ||
| szesnastka | myśliwska broń śrutowa kaliber 16 | ||
| szlak | droga, którą często ciągnie zwierzyna, | ||
| szlakować | tropić zwierzynę, | ||
| szlifowanie | czyhitanie, głucha pieśń – ostatnia zwrotka pieśni głuszca, | ||
| sznur | trop wilka lub lisa, | ||
| szóstak | samiec z rodziny jeleniowatych o porożu z dwiema odnogami na obu rogach | ||
| szpicak | samiec z rodziny jeleniowatych w pierwszym porożu bez odnóg | ||
| szpile | raciczki, | ||
| szpony | palce ptaków drapieżnych, uzbrojone w pazury, | ||
| sztucer | myśliwska broń kulowa z gwintowaną lufą | ||
| sztuka | pojedynczy zwierz, | ||
| szydlarz | samiec z rodziny jeleniowatych w drugim porożu bez odnóg | ||
| szydło | ostre zakończenie tyk jelenia byka i kozła, | ||
| tyka jeleniowatych pozbawiona odnóg, | |||
| szyjka | najwęższa część łoża, służąca za uchwyt broni, | ||
| szyna | połączenie luf broni myśliwskiej śrutowej lub kombinowanej, | ||
|
Ś |
|||
| ściągać | wolne dochodzenie psa do zwietrzonej zwierzyny, | ||
| zrywać strzeloną zwierzynę, | |||
| ścinka | sierść zwierza obcięta kulą w miejscu trafienia, | ||
| fragmenty sierści, odcięte od tuszy przez pocisk. | |||
| ślad | dawniej trop, | ||
| znak pozostawiony przez zwierzynę, często odchody, | |||
| ślepia | oczy drapieżników, | ||
| ślimy | rogi muflona, | ||
| śrut | ołowiane kulki, składowa część naboju śrutowego, | ||
| śrutówka | myśliwska broń śrutowa, | ||
| świeca | pionowy lot śmiertelnie postrzelonego ptaka, | ||
| skok zwierzyny płowej, rażonej strzałem na komorę, | |||
| świece | oczy żubra, zwierzyny płowej, kozicy, muflona i dzika | ||
| świst | głos wydawany przez wydry w okresie godowym, | ||
| ostrzegawczy głos wydawany przez muflony, kozice i tchórze, | |||
| odgłos skrzydeł przecinających powietrze, | |||
| świstanie | głos wydawany przez słonkę w czasie ciągu, | ||
|
T |
|||
| tabakiera | zakończenie gwizdu, nos u dzika | ||
| tabun | duże stado dzikich gęsi lub kaczek, | ||
| talerz | lustro, chusteczka, serwetka – biała plama na zadzie jeleniowatych, | ||
| tarzać się | kąpać się w piasku, dotyczy jeleni i dzików, | ||
| tarzawisko | suche, piaszczyste miejsce, w którym tarzają się jelenie i dziki, | ||
| teriery | grupa psów myśliwskich, używana do polowań jako dzikarze, płochacze i norowce, | ||
| toki | gra godowa ptaków, | ||
| tokowik | ptak, który pierwszy odzywa się na tokowisku, | ||
| tokowisko | sadowisko – teren na którym ptaki odbywają gody, | ||
| ton główny | korkowanie – trzecia zwrotka pieśni głuszca, | ||
| trelowanie | druga zwrotka pieśni głuszca, | ||
| tresura | układanie psa myśliwskiego, | ||
| trofeum | spreparowane części zwierzyny łownej, | ||
| troki | pętle, rzemienne lub sznurowe, do noszenia ubitego ptactwa, rodzaj wielorzemykowych pęt, zazwyczaj skórzanych lub sznurkowych, służących do noszenia upolowanego ptactwa. | ||
| trop | odciski stóp zwierząt na śniegu lub na ziemi, | ||
| trop sfarbowany | trop farbującej zwierzyny, | ||
| trop wejściowy | trop prowadzący do tropionego miotu, | ||
| trop wyjściowy | trop prowadzący na zewnątrz tropionego miotu, | ||
| tropienie | śledzenie zwierzyny po tropach, | ||
| dochodzenie postrzelonej zwierzyny, | |||
| trójlufka | trzylufowa broń myśliwska, | ||
| tryplet | trzy celne strzały jednego myśliwego do różnych celów, | ||
| trzebienie | usuwanie jąder ubitej zwierzynie, | ||
| trzeszcze | oczy zająca, | ||
| trzewik | skórzana, czasem gumowa nakładka na kolbę, służąca do przedłużenia kolby lub amortyzowania odrzutu, | ||
| trzymać | osaczenie zwierzyny przez psy myśliwskie, | ||
| tumak | kuna leśna, | ||
| turzyca | sierść zająca | ||
| sierść króilika | |||
| tusza | ciało upolowanej zwierzyny grubej | ||
| tuszka | ciało upolowanej zwierzyny drobnej | ||
| tyka lub tyczka | róg u samców z rodziny jeleniowatych | ||
|
U |
|||
| ubić | ustrzelić zwierzynę, | ||
| ubranie | ubarwienie ptaków, | ||
| uciąć | nagle przerwać pieśń tokową, | ||
| udziec | udo zwierzyny grubej, | ||
| ukrócić | przyzwyczaić ptaka łowczego do ludzi, psów i koni, | ||
| uperlenie | wyrostki kostne pokrywające tyki kozła i jelenia byka, | ||
| uroczysko | odludne miejsce w knieji, | ||
| część łowiska, | |||
| usmoł | dzik o sukni oblepionej żywicą, | ||
| ustrzelić | ubić zwierzynę, | ||
| uszy | czuby z piór wyrastające z tyłu głowy samca bataliona, | ||
| uwabić | nauczyć ptaka łowczego powracania na rękawicę, | ||
|
W |
|||
| wab | wabienie – naśladowanie przez myśliwego głosów zwierząt lub ptaków, mające na celu zbliżenie się lub sprowokowanie do odezwania się, | ||
| wabidło | przyrząd do wabienia ptaka łowczego, | ||
| wabik | przyrząd do wabienia zwierzyny łownej, | ||
| wachlarz | ogon koguta głuszca, | ||
| wadera | wilczyca – samica wilka, | ||
| waga | stała ścieżka zwierzyny, | ||
| walić | iść na myśliwego, | ||
| warchlak | dzik w pierwszym roku życia, | ||
| warczenie | odgłosy wydawane przez rysia w okresie godów, | ||
| warowanie | pozycja psa, leżenie, | ||
| wataha | stado wilków lub dzików, | ||
| węglarz | lis o ciemnym ubarwieniu pyska i stawek, | ||
| wiatr | węch psa myśliwskiego, | ||
| zapach zwierzyny, | |||
| widlica | rozwidlenie odnogi lub tyki u jeleniowatych, | ||
| widłak | samiec z rodziny jeleniowatych o porożu z jedną odnogą na obu rogach | ||
| widłówka | młoda kuropatwa po utracie środkowych sterówek, | ||
| wiecheć | pędzel, | ||
| wieczny ósmak | jeleń byk, który z roku na rok powtarza poroże w formie ósmaka, | ||
| wielotykowiec | jeleń byk lub rogacz o porożu składającym się z więcej niż dwóch tyk, | ||
| wieniec | poroże jelenia byka, | ||
| wieniec jednostronnie koronny | wieniec z koroną na jednej tyce, | ||
| wieniec koronny | wieniec zakończony koronami, | ||
| wietrznik | nos zwierząt drapieżnych i psa, | ||
| wietrzyć | badać otoczenie za pomocą węchu, | ||
| wilczek | młody wilk, | ||
| wilczura | futro z wilczych skór, | ||
| wilczy chód | sposób poruszania się watahy wilków, polegający na stawianiu łap dokładnie w trop pierwszego wilka, | ||
| wilczy dół | stosowana dawniej pułapka na zwierzynę, głównie wilki, | ||
| wilczyca | wadera – samica wilka, | ||
| wiosła | nogi ptaków wodnych, | ||
| wizurka | przecinka w lesie, umożliwiająca obserwację lub oddanie strzału, | ||
| wlot | miejsce trafienia zwierzyny, | ||
| włóczenie | znoszenie przez borsuka ściółki do wyścielenia nory, | ||
| włóczka | wleczenie zabitego zwierzęcia w celu stworzenia tropu, do szkolenia psa lub zwabienia drapieżników, | ||
| wnyk | pętla do łapania zwierzyny, zastawiana przez kłusownika | ||
| wodzić | prowadzić młode, | ||
| wtok | wgłębienie w łusce naboju kulowego, | ||
| wybębnić | wypłoszyć zwierzę z dziupli przez stukanie w pień drzewa, | ||
| wybijak | przyrząd do wybijania spłonki z łuski pocisku śrutowego, | ||
| wyciąg | urządzenie do wyciągania łuski z komory nabojowej, | ||
| wycie | głos wilka, | ||
| wyciec | ucieczka po ziemi ptaków łownych, | ||
| wycieranie poroża | ścieranie scypułu przez jeleniowate, | ||
| wycinek | dzik samiec w trzecim, czwartym roku życia | ||
| wyciskać | wygonić zwierzynę z kryjówki, | ||
| wykot | narodziny młodych u królika, zająca, sarny, kozicy i muflona | ||
| wypalić | wystrzelić, | ||
| wyprzedzenie | zakład jaki daje się celując i strzelając do poruszającego się zwierzęcia | ||
| wyrzutnik | eżektor, | ||
| wystawić | wskazywać zwierzynę przez psa lub innego myśliwego, | ||
| wyżły | grupa psów myśliwskich, | ||
| wżery | rak – wgłębienia w lufie powstałe wskutek działania rdzy, | ||
|
Z |
|||
| zabiegać | podbiegać na spotkanie z będącym w ruchu zwierzem, | ||
| zaciąg | opóźniony wystrzał, spowodowany niewłaściwym spalaniem się prochu, | ||
| zajady | kęsy, | ||
| zajęczyca | samica zająca, | ||
| zalegać | zatrzymanie się zwierzyny na wypoczynek, | ||
| zapady | wieczorne przyloty kogutów głuszca na tokowisko, | ||
| zarzynanie | zabijanie przez wilka zdobyczy, | ||
| zasadzanie głuszca | umiejscowienie zapadającego wieczorem głuszca, | ||
| zasiadka | oczekiwanie w ukryciu na zwierzynę, | ||
| zasięg | granica skutecznego strzału, | ||
| zaśnieżyć się | zagrzebywanie się w śniegu kuropatw i cietrzewi, podczas dużych mrozów, | ||
| zatrop | miejsce w pobliżu tropu wejściowego do miotu, | ||
| zaznaczenie strzału | reakcja ruchowa zwierzyny w zależności od miejsca trafienia, | ||
| zbarczyć | postrzelić praka w skrzydło, | ||
| zbuchtowana ziemia | kawałek ziemi, z którego została zdarta darń przez dziki | ||
| zdołować | strzelić poniżej celu, | ||
| zestrzał | miejsce, w którym stało zwierzę w chwili przyjęcia kuli. | ||
| zew | ryk jelenia podczas rykowiska, | ||
| zew | wycie wilków, | ||
| zgasić | ubić zwierza będącego w ruchu celnym strzałem, | ||
| zgórować | trafić powyżej celu, | ||
| zgrać | ustawić do oka przyrządy celownicze, | ||
| zgraja | wataha – stado wilków, | ||
| zgryzać | obgryzać pędy drzew, | ||
| zgrzebła | cieki, | ||
| zierniki | oczy ptaków, | ||
| zimować | przebywać w zimie w danym łowisku, | ||
| zimowisko | miejsce spędzania zimy ptaków wędrownych, | ||
| zloty | gromadzenie się ptaków w jednym miejscu, | ||
| złaja | łaja – kilka sfor ogarów, większa liczba dzikarzy, | ||
| złamać się | o ptaku trafionym czystym strzałem, | ||
| złom | gałązka z drzewa iglastego wsadzana do pyska zwierząt ułożonych w pokocie | ||
| złożyć się | przyjąć właściwą postawę strzelecką, | ||
| zostać w ogniu | o zwierzynie, padać na miejscu po celnym strzale, | ||
| zrulować | o zającu, zostać w ogniu, | ||
| zrzucać | pozbycie się poroża przez jeleniowate, | ||
| zrzut | tyka poroża zrzucona przez samce jeleniowatych, odpadłe poroże zwierzyny płowej | ||
| zwierzyna czarna | dziki | ||
| zwierzyna drobna | lisy, zające, króliki, borsuki, jenoty, kuny, wydry, piżmaki, tchórze, wiewiórki i ptaki łowne, | ||
| zwierzyna gruba | łosie, jelenie, daniele, sarny, rysie, wilki, dziki, | ||
| zwierzyna płowa | łosie, jelenie, sarny i daniele, | ||
|
Ż |
|||
| żer | pokarm zdobywany przez zwierzynę w łowisku, | ||
| żeremie | gniazdo bobrów, | ||
| żerować | zdobywać pokarm, | ||
| żerowisko | miejsce żerowania zwierzyny, | ||
| żmijka | lis o czarnym włosiu na podbrzuszu, | ||
| żmurek | lis o kasztanowym kolorze futra | ||